Wolverstraat 44, 5525 AS Duizel

Bescherming	Rijksmonument
Monumentnummer	517809
Categorie	Agrarische gebouwen
Oorspronkelijke functie	Boerderij
Huidige functie	Woonhuis
Inschrijving register	7 april 2003
Oorspronkelijk bouwjaar	hoofdgebouw ca.1825 en/of 1862; achteraanbouw 1876

Beschrijving

Aan de noordelijke zijde van de Wolverstraat staat de voormalige langgevelboerderij, be­staande uit een hoofdgebouw parallel aan de weg, en een haakse achteraanbouw aan de westelijke zijde. Het hoofdgebouw dateert uit omstreeks 1895. Enkele jaren later is het in westelijke richting verlengd. Omstreeks 1910 is de achteraanbouw gereed gekomen. Het gebouw staat tussen de oude akkerbodems (noordelijke zijde) en de voormalige heidevelden (zuidwestelijke zijde).

Het object heeft een L-vormige plattegrond, telt één bouwlaag en wordt gedekt door een wolfdak met oud-Hollandse pannen. De gevels zijn opgetrokken in baksteen. Door de gewitte band boven de dorpel, alsmede de gewitte strekken boven vensters en deuren, wordt de straatgevel geleed. Tussen het woonhuis en de links aangebouwde stalling is een duidelijke bouwnaad zichtbaar. De lange straatgevel heeft een ongebruikelijke indeling met van links naar rechts een opgeklampte inrijpoort onder korfboog, een paneelvoordeur met gedeeld bovenlicht geflankeerd door tweemaal twee zesruits schuifvensters, een getoogde opge­klampte staldeur geflankeerd door vierruits stalvensters, een zesruits schuifvenster, en geheel ter rechterzijde, de opgeklampte inrijpoort van de voormalige deel. In de linkerzijgevel twee stalvensters van later datum, en een hooiluik naar de taszolder. Waarschijnlijk heeft zich in het voormalige bedrijfsdeel een illegale stokerij bevonden. De indeling is thans, mede als gevolg van een ontploffing, nogal gewijzigd. Op het dak staan twee gemetselde schoorstenen. De linker duidt op de plaats van de schouw in het woonhuis; de rechter staat op het bedrijfsdeel en verwijst mogelijk, mede gezien het zesruits venster in de straatgevel, naar een voormalige dienstwoning aldaar.[1]

Historie

In de bovenstaande beschrijving van het Rijksmonumentenregister staat dat het hoofdgebouw van de boerderij uit 1895 zou stammen en dat de achteraanbouw uit omstreeks 1910 zou dateren. Uit nader onderzoek in de archieven van het kadaster blijkt echter dat deze boerderij veel ouder is.

Op de kaart van 1832 zien we dat er al een boerderij staat op deze plek. Deze is dan eigendom van Hendrik van Rulo (geb. Boxtel 1779, overl. Duizel 13-9-1855). Hij was getrouwd met Elisabeth Welten (geb. Haarlem 1792). De oudste zoon Peter was geboren in Knegsel, de drie daarop volgende zonen waren geboren in Reusel, waarvan de laatste, Jan op 16 juni 1822. De oudste dochter Wilhelmina van Rulo werd op 24 augustus 1828 in Duizel geboren, dus waarschijnlijk heeft het gezin zich rond 1825 in Duizel gevestigd. Het is niet met zekerheid te achterhalen, maar het is goed mogelijk dat de basis van het hoofdgebouw van de boerderij dus van rond 1825 dateert. Na het overlijden van Hendrik in 1858, wordt de weduwe de nieuwe eigenaresse. Zij verkoopt de boerderij in 1860 aan Peter Geboers. Volgens de gegevens in het archief van het kadaster is er dan in maart 1862 sprake van “herbouw”. Wat dat precies inhoudt is nu moeilijk meer vast te stellen. Mogelijk was de boerderij verwoest door brand, of werd de oorspronkelijk uit leem opgetrokken boerderij herbouwt met baksteen. In ieder geval zal al het bruikbare bouwmateriaal dat voorhanden was zoveel mogelijk hergebruikt zijn. Kort daarna, in juni 1863 koopt de Belgische bankier Victor van den Schrieck de boerderij. Deze Van den Schrieck laat in 1864 even verderop een “kasteeltje” bouwen, maar in het voorjaar van 1866 gaat een groot deel van de eigendommen van deze bankier al weer in de publieke verkoop vanwege faillissement.

De boerderij en ook het kasteel komen dan korte tijd in eigendom van Jules F.R.S van den Bossche, een oud gouverneur van Nederlands Indië. Die verkoopt het in 1873 aan Baron Paul Emile Joseph Ghislain de Cartier de Marchiennes. Hij laat in 1876 de achteraanbouw, die rechts achter de boerderij zit, bouwen. Als hij in 1887 overlijdt, wordt zijn dan nog minderjarige zoon Emile Ernest de nieuwe eigenaar. In 1937 worden de eigendommen van de familie De Cartier de Marchiennes te koop aangeboden en uiteindelijk wordt de boerderij en ook het nabijgelegen kasteel gekocht door de N.V. Bouw- en Woning­maatschappij ,,Saloca” uit Amsterdam. Later wordt dat B.V. Beleggingsmaatschappij Saloca en verandert de vestigingsplaats van Amster­dam naar Valkenswaard. In 1943 wordt de linker­gevel van het hoofdgebouw uit­ge­breid, zodat de achterbouw en de zijgevel in één lijn komen te liggen. In september 1964 wordt de boerderij en het kasteel verkocht aan Olga Julia Germaine Wolters, die getrouwd is met Johannes Petrus Lebuines van der Lande. Zij woonde op het kasteel. De boerderij zal sinds dat die in handen kwam van de eerste kasteel­heer wel verpacht zijn geweest aan ver­schillende boeren, maar het is moeilijk te achterhalen aan wie allemaal.[2]

In 1995 is de heer van der Lande over­leden en kwam het kasteel te koop te staan. Toen heeft Wim van der Leegte, de directeur van de VDL groep het gekocht. Hij heeft het hele landgoed op de schop genomen en er zijn eigen landhuis, compleet met Engelse tuin, stoeterij en theehuis voor in de plaats gezet. De feestelijke opening was in 2002. In 1997 kocht hij ook de boerderij aan de Wolverstraat.[3]

In diezelfde periode dat het landhuis is gebouwd is ook de boerderij aan de Wolverstraat afgebroken en een aantal meter verder van de straat weer opgebouwd. Naar het schijnt zijn de oude gebinten wel weer verwerkt in de herbouwde woning, maar niet meer voor de dragende constructie. Daarvoor zijn stalen profielen gebruikt. Of er nog meer materiaal uit de oude boerderij is hergebruikt is niet bekend. De indeling van de voorgevel is ook aangepast, maar ondanks dat alles staat de boerderij nog wel op de Rijksmonumentenlijst.[4]

Waardering

De boerderij is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorisch belang als voorbeeld van de sociaal-economische ontwikkeling van de landbouw in het zandgebied en als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de langgevelboerderij in de negentiende eeuw.

Architectuurhistorisch is het pand van belang vanwege de bouwgeschiedenis en de sobere maar verzorgde ornamentiek. De boerderij is belangrijk vanwege de gaafheid van het in- en exterieur en is een zeldzaam voorbeeld van een type waarbij het woonhuis aan beide zijden wordt ingesloten door het bedrijfsgedeelte.[5]

Afbeeldingen

Wolverstraat 44 in 1963. Foto G.J. Dukker, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort / 81.500.

Wolverstraat 44 in 1981. Foto Wies van Leeuwen, collectie BHIC, nr. PNB001016334.

Foto Winfried Thijssen (2023-04).

Voetnoten

[1]    Omschrijving uit het Rijksmonumentenregister.

[2]    Uit gegevens van het kadaster, gemeente Duizel, sectie A, 1832-1980, en gemeente Eersel, BHIC, aangevuld met gegevens uit de burgerlijke stand van de gemeente Duizel en de gemeente Eersel, RHCE.

[3]    Stokman, Katja; “Ik voel me tussen de Kempische mensen heel goed thuis!”, De Uitstraling, 4-5-2004.

[4]    Eigen waarnemingen, Winfried Thijssen.

[5]    Waardering uit het Rijksmonumentenregister.