Smitseind 32, 5525 AN  Duizel

Bescherming	Cultuurhistorisch waardevol gebouw
Monumentnummer	4.31.5.002
Categorie	Gebouwen, woonhuizen
Oorspronkelijke functie	Woonhuis
Huidige functie	Woonhuis
Oorspronkelijk bouwjaar	1891

Beschrijving

Het langgerekte woonhuis met bedrijfsgedeelte Smitseind 32 is gesitueerd aan de noordelijke zijde van de straat en sluit een karakteristieke rij eenlaags bebouwing aan de oostelijke zijde af. Het pand dateert uit het vierde kwart van de negentiende eeuw. Voor het pand staat een viertal linden. Het eenlaags pand heeft een rechthoekige plattegrond en wordt gedekt door een zadeldak met oud Hollandse pannen. De bakstenen gevels zijn aan de straatzijde rood ge­schil­derd, voorzien van een gepleisterde plint en wordt bekroond door een geprofileerde gootlijst, die tot de inrijpoort rechts in de voorgevel is doorgetrokken. De achtergevel is gepleisterd en witgeschilderd. Het pand bestaat uit een woonhuis en een oostelijk daarvan gesitueerd bedrijfsdeel. De voorgevel van het woonhuis telt vijf vensterassen; de centrale voordeur met bovenlicht wordt aan beide zijden geflankeerd door twee zesruits schuifvensters. Rechts van het woonhuis bevindt zich het bedrijfsgedeelte met een paneeldeur, voorzien van een gedeeld bovenlicht, en een getoogde opgeklampte inrijpoort. In de achtergevel onder meer een schuif­venster met ondergelegen keldervenster met diefankers, zesruits schuifvensters en een klein stalvenster. Het woonhuis heeft nog de oorspronkelijke indeling met een noord-zuid ge­situ­eerde centrale gang van voor- naar achtergevel, een kelder met opkamer in de noord­westelijke hoek van het woonhuis, een geut aan de noordoostelijke zijde en een deel annex kleine stal in het westelijke deel van het pand. De kelder wordt door een bakstenen gewelf van de opkamer gescheiden. In het pand zijn nog veel oorspronkelijke paneeldeuren.^[1]

Historie

In 1832, bij de start van het kadaster was dit pand eigendom van Peter Norbertus Panken en Peter Everardus Panken. In 1848 wordt het verkocht aan Maria Smulders, weduwe van J.A. Panken en Michael Norbertus Panken, burgemeester van Mierlo. In 1876 komt het huis in handen van Johannes Franciscus Panken, de secretaris van de gemeente Duizel en zijn echtgenote Sophia Paulina Cools. In juni 1877 overlijdt de secretaris, maar de weduwe, die daar ook een winkel in manufacturen houdt blijft er wonen. Eind november slaat echter het noodlot toe, het pand brand tot de grond toe af. Niet alleen de winkel gaat verloren, maar het huis deed ook dienst als raadhuis en hulppostkantoor. Veel post en waardevolle papieren gaan verloren. Het pand wordt in 1889 gesloopt en in 1891 herbouwd. In 1911 komt het huis op naam van de zoon van Johannes en Sophia. Dat is Petrus Guillelmus Amandus Gasparus Panken, de burgemeester van Duizel en Steensel. Nadat hij in 1923 burgemeester wordt van de fusie gemeente Eersel (samen met Duizel en Steensel dus), koopt hij een pand op de Markt in Eersel, dat echter nog wel opgeknapt wordt voordat hij erin trekt. In 1925 verkoopt hij de woning aan het Smitseind aan de R.K. kerk van St.Jan geboorte. De kerk bij de toren werd te klein en men dacht op deze plek aan het Smitseind de nieuwe kerk te kunnen bouwen, maar het bisdom stak daar een stokje voor. De woning blijft echter wel jarenlang in eigendom van de kerk, die daarmee inkomsten vergaart door de verhuur.[2]

Waardering

Het object heeft architectuurhistorische waarde

• vanwege de architectonische gaafheid van het ex- en interieur.

Het object heeft stedenbouwkundige waarde

• het complex Smitseind 28-30-32 heeft belang als uitdrukking van een sociaal-economische en typologische ontwikkeling; is van bijzondere betekenis wegens de situering, verbonden met de ontwikkeling van het dorp; is van bijzondere betekenis wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing en de historisch-ruimtelijke relatie met groenvoorzieningen en wegen.[3]

Afbeeldingen

Smitseind 32 in 1963. Foto G.J. Dukker, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort / 81.498.

Smitseind 32 in 1981. Foto Wies van Leeuwen, collectie BHIC, nr. PNB001016301.

Foto Winfried Thijssen (2023-04).

Voetnoten

[1]    Beschrijving uit Omschrijving monumenten door Gelders genootschap, datum omschrijving 1997-1998.

[2]    Uit gegevens van het kadaster, gemeente Duizel en Steensel, sectie A, 1832-1980, BHIC, aangevuld met gegevens van de burgerlijke stand Gemeente Duizel en Steensel, RHCE, met een artikel uit Opregte Haarlemsche Courant van 28 november 1888 en Hakkens, Sandra; “Duizel jaren ’20, het bouwen van een nieuwe kerk”, De Rosdoek 180, december 2021, p.3-10.

[3]    Waardering uit Omschrijving monumenten door Gelders genootschap, datum omschrijving 1997-1998.