| Bescherming | Historisch groen |
|---|---|
| Categorie | Historisch groen |
| Oorspronkelijke functie | Lindeboom |
| Huidige functie | Lindeboom |
| Datering | ca. 1890 |
Deze lindeboom staat in het plantsoen op de hoek van de Lindestraat en de Odradastraat, tegenover Lindestraat 12. In september 2022 was de omtrek op 130 cm hoogte 258 cm.
Cornelis Rijken, de in Duizel geboren onderwijzer uit Veldhoven, schreef in 1930 in zijn niet uitgegeven boek ‘Sagen en legenden uit Duisel en omstreken’ dat deze boom op dezelfde plaats staat als waar de heilige linde van Eersel heeft gestaan.[1]
HistorieDe heilige linde van Eersel was een enorm grote oude lindeboom die op ongeveer dezelfde plek stond als de linde tegenover Lindestraat 12. De heilige linde is in juli 1897 voor het grootste deel verwoest door een brand. Een grote zwerm bijen had zich in de boom genesteld en om deze te verdrijven had men zwavel en andere brandbare stoffen die veel rook afgeven om de boom verzameld. De bijen werden vernietigd, maar ook een groot deel van de boom. De boom zou een aantal jaren daarna volledig bezweken zijn. Ten tijde van de brand had de boom een omtrek van 11 meter. Op basis van de groeisnelheid van lindebomen in Nederland zou die op dat moment ongeveer 550 jaar oud geweest zijn.[2]
Er gingen allerlei spookverhalen over de boom rond. De oude linde was door de eeuwen heen van binnen hol geworden en in die tijden werden holle linden door machtige geesten bewoond. Zo was ’t ook hier. Als in donkere nachten bewoners huiswaarts keerden en de kortste weg liep langs de linde, dan ging men er ver omheen om de geesten te ontwijken. Want Janus van Breugel had er de katten zien dansen en Driek van de Hees had er een heks gezien. Verschrikkelijk moet dat zijn geweest. Te middernacht een heks te ontmoeten omringd door katten, zwart als de nacht zelve, met ogen, gloeiend als het turfvuur in de haard.[3]
Rond de boom werden allerlei rituelen verricht door de mensen die in de bovennatuurlijke kracht van de boom geloofde. Zo zou de boom in staat zijn om iemand van de derdedaagse koorts te genezen, ook wel bitterkoorts genoemd: een ziekte die in die jaren vrij algemeen onder het volk heerste. Men trok dan naar de lindeboom, soms in processie, kroop in knielende houding zevenmaal om hem heen en bad bij elke ommegang een Weesgegroet. Men nam hierna een lint, dat met een spijker in de boom werd vastgehecht. Trilde dit lint, wat door de wind allicht gebeuren kon, dan had dit de bitterkoorts overgenomen. Men keerde genezen terug naar huis.[4]
Vanaf 1930 ging ook het verhaal rond dat de heilige Odrada deze heilige linde zou hebben geplant. Dat is de reden waar de Odradastraat zijn naam aan te danken heeft, maar recent is aangetoond dat deze ‘legende’ verzonnen is door de eerder genoemde Cornelis Rijken.[5]
In het kort gaat deze legende als volgt: Sint Odrada verkoos op zekere dag een eenzaam leven. Zij nam afscheid van haar ouders en begaf zich naar een uitgestrekt bos, waar ze als kluizenaarster zou verblijven. Voordat zij haar ouders een laatste vaarwel had toegeroepen zei ze: “Ik keer niet weer, voordat een wit paard mij in het bos komt halen!” Sint Odrada leidde haar leven van boete en versterving en enige jaren gingen voorbij. Toen gebeurde wat de Heilige had voorspeld. Terwijl ze bramen plukte langs een bospad, verscheen daar plotseling een witte schimmel. Zonder te aarzelen sprong zij op het paard, brak een takje van een lindeboom om het paard te doen voortsnellen en kwam gelukkig en behouden bij haar ouders aan. Bij haar ouderlijke woning stak zij het lindetakje in de grond. Het groeide op tot een Heilige Lindeboom: de heilige Linde van Eersel.[6]
WaarderingCultuurhistorische waarde
- Deze boom heeft cultuurhistorische waarde omdat deze herinnert aan de heilige linde die eeuwenlang op deze plek heeft gestaan en een enorme aantrekkingskracht had voor gelovigen uit de hele streek.
Foto Winfried Thijssen (2022-09).
Voetnoten[1] Cornelis Rijken, ‘Sagen en legenden uit Duisel en Omstreken’, Veldhoven, 1930; handgeschreven boek dat nooit is uitgegeven, met uitzondering van enkele losse verhalen. Kopie in bezit van Johan Biemans, Bergeijk.
[2] Winfried Thijssen, De heilige linde van Eersel, De Rosdoek nr. 176, december 2020, p.23-28.
[3] Piet van Woerkum, “De heilige linde” in het boek “Vrijheid aan de Run”, J. Rijken, e.a., 1948, aldaar p.41-47.
[4] Piet van Woerkum, “De heilige linde” in het boek “Vrijheid aan de Run”, J. Rijken, e.a., 1948, aldaar p.41-47.
[5] Winfried Thijssen, “Sint Odrada in Eersel, een historische vergissing?”, De Rosdoek Nr. 187, september 2023, p.5-7.
[6] Piet van Woerkum, “De heilige linde” in het boek “Vrijheid aan de Run”, J. Rijken, e.a., 1948, aldaar p.41-47.