Kerkstraat 27, 5521 JK Eersel

Bescherming	Gemeentelijk monument
Monumentnummer	4.26.14.002
Monument naam	De Brink
Categorie	Kerkelijke gebouwen
Oorspronkelijke functie	Verenigingsgebouw
Huidige functie	Kantoorgebouw
Inschrijving register	10 september 2002
Oorspronkelijk bouwjaar	1934

Beschrijving

Voormalig verenigingsgebouw, thans kantoorgebouw “De Brink”, in 1934 gebouwd naar ontwerp van architect H.W. Valk in traditionalistische bouwstijl. De architectuur wordt geken­merkt door topgevels met baksteenvlechting, rondboog-ingangen, Tudorboogvormig afgesloten vensters, steunberen en een steil pannen zadeldak. Valk ontwierp drie jaar eerder de uit­breiding van de nabijgelegen R.K. Sint-Willibrorduskerk (transept en nieuw priesterkoor). Het verenigingsgebouw werd tussen de “Sint-Paulusbond” en de pastorie gebouwd.

Het pand bevindt zich in de kern van Eersel en is gesitueerd aan de zuidzijde van de Kerk­straat. Van oudsher ligt hier – op enige afstand van de oude kom – het Rooms Katholieke parochiecentrum van Eersel, dat bestaat uit de Sint-Willibrorduskerk (rijksmonument) met aangrenzend kerkhof, de pastorie (1904) en onderhavig verenigingsgebouw. De moderne aanbouwen tegen de rechter zijgevel en achtergevel komen niet voor bescherming in aanmerking.

Voormalig verenigingsgebouw van één bouwlaag en zolderverdieping op L-vormig grondplan. De twee vleugels omsluiten aan de linker zijde een plein dat van de straat wordt afgescheiden door een laag gemetseld muurtje. De hoofdvleugel aan de rechter zijde van het plein is op een souterrain geplaatst en heeft een zeer hoge kap. Het zadeldak heeft de nokrichting loodrecht op de Kerkstraat. Het geknikte dakschild aan de pleinzijde is lager doorgetrokken. De éénlaags vleugel aan de achterzijde van het plein heeft een flauw hellend zadeldak met de nokrichting evenwijdig aan de straat.

De imitatie-handvormbakstenen gevels met trasraam zijn in kruisverband gemetseld. De top­gevels met uitgemetselde schouders worden afgesloten door baksteenvlechting. De twee haaks op elkaar geplaatste zadeldaken met overstek zijn belegd met gesmoorde opnieuw verbeterde Hollandse pannen en wateren af via zinken mastgoten. In het steile dak van de hoofdvleugel zijn enkele moderne tuimeldakramen geplaatst.

De aan de straat gesitueerde korte voorgevel heeft een asymmetrische indeling. Geheel links bevindt zich in het gedeelte onder doorgetrokken dakschild een rondboog-ingang: inspringen­de dagkanten, dubbele rondboogdeur met visgraat-motief. Rechts van deze ingang zijn in het trasraam vier rondboog-venstertjes aangebracht en bezit de verhoogde eerste bouwlaag vier gekoppelde hoge vensters met Tudorboogvormige afsluitingen en een doorgaande afzaat (oor­spronkelijke roedenverdeling verwijderd). De topgevel is voorzien van drie verdiept gelegen cirkels, wordt afgesloten door baksteenvlechting en bekroond door een stenen kruis.

De aan het plein grenzende linker zijgevel wordt geleed door steunberen waarop het dakover­stek rust. Tussen de steunberen bevinden zich gekoppelde vensters van het zelfde type als in de voorgevel (kleiner formaat) of rondboog-ingangen. De bovenste helft van de dubbele rondboogdeuren is voorzien van twee maal twee ruitjes; de onderste helft bestaat uit houten delen in visgraat-patroon.

Aan de achterzijde van deze gevel sluit de lagere vleugel aan. De gevels van deze vleugel hebben dezelfde rond­boog-ingangen en gekoppelde vensters (geen steun­beren). De hoofdingang (van het zelfde type) bevindt zich aan de pleinzijde in de oksel van beide vleugels. Rechts van deze ingang is een gedenksteen ingemetseld met het opschrift: “haer domus fundata est / ANNO DOMINI / 1934”, ofwel: “Dit huis werd gesticht in het jaar van de heer 1934”.

De rechter zijgevel gaat grotendeels schuil achter “in stijl” uitgevoerde aanbouwen. De oorspronkelijke inde­ling bestaat uit een geleding van steunberen (waarop het dakoverstek rust) met daartussen rechthoekige kelderlichten in het trasraam en gekoppelde vensters in de verhoogde eerste bouwlaag. Aan de achterzijde bevindt zich ter plaatse van het trappenhuis een kleine uitbouw die door de gootlijst heen steekt en wordt afgesloten door een topgevel met aankapping.

Tegen de achtergevel van de hoofdvleugel is een van de grond af opgaande schoorsteen gemetseld (niet oorspronkelijk). Rechts hiervan bezit de eerste bouwlaag vier gekoppelde vensters van het zelfde type als in de voorgevel. Hierboven bevindt zich een rond zolderlicht. De topgevel wordt afgesloten door baksteenvlechting en bekroond door een tuit.

Voor zover het (gemoderniseerde) interieur is bezocht, is het voor de bescherming van ondergeschikt belang.[1]

Historie

Het verenigingsgebouw werd in 1934 feitelijk gebouwd in de tuin van de pastorie, naast de Paulusbond. Het was eigendom van “De Roomsche gemeente van Eersel”, zoals de parochie in die tijd werd genoemd in de kadastrale stukken. In 1979 worden er rechts van het gebouw en achter het gebouw een aantal uitbouwen aangezet. Een jaar later, in 1980, verkoopt de parochie de Brink aan de gemeente.[2]

Het gebouw wordt als dorpshuis / sociaal-cultureel centrum in gebruik genomen. In 1994 zet de gemeente het gebouw echter in de verkoop, omdat het te klein was en niet meer voldeed aan de eisen en behoeften. Een jaar later zou de Muzenval als nieuw sociaal-cultureel centrum geopend worden. De architect Stephan Maas deed weliswaar het tweede hoogste bod, maar de hoogste bieder wilde er restaurant met biljartcentrum vestigen. Burgemeester en wethouders vonden echter dat er al genoeg horecazaken in Eersel waren en gunde het aan Maas. Sinds die tijd is het dus als kantoorgebouw in gebruik en verhuurd aan diverse ondernemers.[3]

Waardering

Het object heeft architectuurhistorische waarde

• als een herkenbaar voorbeeld van een voormalig verenigingsgebouw dat in 1934 is ge­bouwd in traditionalistische bouwstijl met karakteristieke elementen, zoals topgevels met baksteenvlechting en een stenen kruis als bekroning, Tudorboogvormig afgesloten vensters, steunberen onder het dakoverstek en een steil pannen zadeldak (uitgezonderd de “in stijl” uitgevoerde aanbouwen aan de rechter zijde);
• als goed voorbeeld van het werk van architect H.W. Valk, die enkele jaren eerder ook de uitbreiding van de nabijgelegen R.K. Sint-Willibrorduskerk ontwierp.

Het object heeft stedenbouwkundige waarde

• als essentieel en beeldbepalend onderdeel van de historisch gegroeide dorpskern, in casu het van oorsprong excentrisch gelegen rooms-katholieke parochiecentrum dat verbonden is met de ontwikkeling van de bebouwde kom van Eersel;
• vanwege de ensemblewaarde die het pand heeft in relatie met de omringende bebouwing aan de zuidzijde van de Kerkstraat: de Sint-Willibrorduskerk (rijksmonument), het kerkhof en de pastorie.

Het object heeft cultuurhistorische waarde

• als bijzondere uitdrukking van het culturele en religieuze bewustzijn van de plaatselijke gemeenschap.[4]

Afbeeldingen

De Brink op Kerkstraat 27 in 1981. Foto Wies van Leeuwen, collectie BHIC, nr. PNB001016213.

Foto Winfried Thijssen (2022-11).

Voetnoten

[1]    Beschrijving uit Omschrijving monumenten door Gelders genootschap, datum omschrijving december 1996, met enkele correcties.

[2]    Uit gegevens van het kadaster, gemeente Eersel, sectie F, 1832-1980, aangevuld met gegevens uit de burgerlijke stand van de gemeente Eersel, RHCE.

[3]    “De Brink wordt verkocht aan architect”, Eindhovens Dagblad, 22-3-1994.

[4]    Waardering uit Omschrijving monumenten door Gelders genootschap, datum omschrijving december 1996, met enkele correcties.