Dijk 14, 5521 AX Eersel

Bescherming	Gemeentelijk monument
Monumentnummer	4.31.1.022
Categorie	Gebouwen, woonhuizen
Oorspronkelijke functie	Schoolmeesterswoning
Huidige functie	Kantoren
Inschrijving register	10 september 2002
Oorspronkelijk bouwjaar	1868

Beschrijving

Als schoolmeesterswoning gebouwd pand uit 1868, later in gebruik als politiebureau met cellen in de achterbouw en thans kantoorgebouw. Het vrijstaande pand bevindt zich in de kern van Eersel, en is gesitueerd in de rooilijn op de noordoostelijke hoek van de straten Dijk en Areven. Zowel het hoofdgebouw als de flankerende aanbouw heeft de ingang aan de zijde van de Dijk. De schoolgebouwen aan de Dijk zijn gesloopt.

Voormalig woonhuis, thans kantoren, van één bouwlaag en zolderverdieping op rechthoekig grondplan. Het wolfdak met de nok evenwijdig aan de voorgevel is gedekt met gesmoorde Muldenpannen. Op het linker nokuiteinde bevindt zich een gemetselde schoorsteen. In het dakschild aan de achterzijde zijn drie moderne tuimeldakramen aangebracht. Dit dak watert af via bakgoten. De bakstenen gevels zijn in kruisverband gemetseld en voorzien van een grijs geschilderde gecementeerde plint. De vensteropeningen in de voor- en achtergevel worden afgesloten door hardstenen lekdorpels en anderhalfsteens getoogde strekken.

De symmetrisch ingedeelde voorgevel van vijf traveeën heeft in het midden een ingang, bestaande uit een kozijn met kwartrond hoekprofiel waarin een paneeldeur met twee kijk­ramen en smeedijzeren roosters, een geprofileerd kalf en een tweedelig bovenlicht. De dorpel is uitgevoerd in kunststeen. Aan weerszijden van de ingang bevinden zich twee rechthoekige vensters met zesruits onderramen en tweeruits klapramen bovenin. De gevel wordt afgesloten door een kroonlijst met eenvoudig geprofileerde bakgoot. De tegen de voorgevel geschroefde luiken zijn tijdelijk verwijderd.

De aan de straat Areven gesitueerde linker zijgevel heeft in de eerste bouwlaag geen muur­openingen, ter hoogte van de verdiepingsvloer twee rechte muurankers, en in de zolder­verdieping twee (waarschijnlijk nieuw ingehakte) vensteropeningen met vierruits stolpramen en rollagen. Het metselwerk tussen deze vensters is vernieuwd. De gevel sluit af met baksteenvlechting onder de dakrand.

In de plint van de rechter zijgevel bevindt zich een koekoek. De eerste bouwlaag bezit geen venster­openingen. Midden onder het wolfeind bevindt zich in de zolderverdieping een recht­hoekige vensteropening waarin een vierruits stolpraam en een tweedelig bovenlicht. De rechter zijgevel wordt afgesloten door baksteenvlechting onder de dakrand.

In het midden van de achtergevel is ter plaatse van de oorspronkelijke achterdeur een uitbouw met plat dak gerealiseerd. Het tweedelige bovenlicht van de ingang steekt hier bovenuit. Aan weerszijden van de voormalige achterdeur bevinden zich twee rechthoekige vensteropeningen waarin zesruits onderramen en tweeruits klapramen bovenin.

De nog goed herkenbare ruimtelijke indeling van dit voormalig woonhuis bestaat uit een middengang (van voor- tot achtergevel) met links daarvan twee vertrekken en rechts een voorkamer, de trappen naar de kelder en de zolder, en de keuken. De zolderverdieping is een grote ruimte met vier grenen kapspanten. Het gemoderniseerde interieur bezit nog diverse oorspronkelijke paneeldeuren met geprofileerde omlijstingen en een geprofileerde schouwbalk in de keuken.

Aanbouw tegen de hoek aan de rechter achterzijde van het hoofdgebouw, van een bouwlaag op rechthoekig grondplan en schilddak. Het dak heeft de nok loodrecht op de straat, is gedekt met gesmoorde Muldenpannen en watert af via zinken mastgoten. De bakstenen gevels, waarin rechte muurankers, zijn gemetseld in kruisverband. De korte gevel aan de Dijk heeft in het midden een ingang onder rechte strek, waarin een niet oorspronkelijke deur en enkelruits bovenlicht. De lange gevel die uitziet op de straat Areven bezit drie rechthoekige muur­openingen met gewijzigde raaminvullingen. Tegen de blinde achtergevel is een schuurtje met gepotdekselde wanden gebouwd dat niet voor bescherming in aanmerking komt.[1]

Historie

In 1868, toen zowel de onderwijzerswoning als de daarnaast staande school werden op­geleverd, was Willem van Moll nog hoofdonderwijzer in Eersel.[2] Het is echter moeilijk te achterhalen of hij de eerste bewoner van deze woning was, of dat het toch zijn opvolger Joseph Reinier Sassen Clingh is geweest. Sassen Clingh kwam in juni 1870 naar Eersel en werd kort daarop benoemd als hoofdonderwijzer. Het is in ieder geval wel zeker dat hij daar, op wat nu Dijk 14 is, heeft gewoond. Hij is daar met zijn gezin blijven wonen tot aan zijn pensionering in 1900.[3] Waarschijnlijk heeft Martinus Kwinten, zijn opvolger als hoofd van de openbare lagere school, ook in dit huis gewoond. Toen in 1928 de openbare school vrijwel naadloos overging naar de katholieke jongens- en meisjesschool, is ook meester Martinus Kwinten afgetreden als hoofd van de school.[4] Aanvankelijk heeft Johannes Stravens nog in het huis gewoond, maar kort daarop is het in gebruik genomen als marechaussee kazerne, later overgegaan in politie­bureau.[5] In jaren zestig bleek dat het bureau te klein werd. In 1971 is een nieuw politiebureau gebouwd op Gebr. Hoeksstraat 3-5 en vanaf toen is Dijk 14 in gebruik geweest als kantoor van diverse organisaties. Inmiddels zit het architectenbureau van Keeris er al enige tijd in.

Waardering

Het object heeft architectuurhistorische waarde

• als goed en vrij gaaf voorbeeld van een laat-negentiende eeuws sober uitgevoerd woonhuis, dat wordt gekenmerkt door een voor die tijd kenmerkende symmetrische hoofdopzet en een lijstgevel aan de voorzijde.

Het object heeft stedenbouwkundige waarde

• als onderdeel van de oude dorpskern nabij de Markt, alwaar het vanwege zijn ligging tegenover het gesloopte koloniehuis en gesticht St. Jacobus (thans gemeentehuis en par­keer­plaats) eenzaam herinnert aan de historische situatie ter plaatse;
• vanwege het belang als omvangrijk hoekpand voor het aanzien van de direct omgeving.

Het object heeft enige cultuurhistorische herinneringswaarde

• vanwege de voormalige bestemmingen schoolmeesterswoning en politiebureau, welke res­pectievelijk verbonden zijn met de ontwikkeling van het onderwijs en de ordehandhaving in Eersel.[6]

Afbeeldingen

Onderwijzerswoning en school, rond 1900. Foto collectie Frans Huijbregts / HSK De Acht Zaligheden.

Dijk 14 in 1981. Foto Wies van Leeuwen, collectie BHIC, nr. PNB001016149.

Foto Winfried Thijssen (2022-06).

Voetnoten

[1]    Beschrijving uit Omschrijving monumenten door Gelders genootschap, datum omschrijving oktober 1996, met aanpassing van het bouwjaar.

[2]    Kadastrale hulpkaart F34, gemeente Eersel, 30-4-1868, BHIC en Cornelissen, C.H.J., “Een schets van het onderwijs in de gemeente Eersel”,in het boek ‘Drie Zaligheden, Eersel Duizel Steensel’, onder redactie van A. Dams e.a., De Kempen Pers, 1989, p.339-356, aldaar p.344.

[3]    Voortman, Leny, “J.R. Sassen-Clingh (1837-1916), leven en werken van een hoofdonderwijzer met een eigen kostschooltje in Eersel”, De Rosdoek 182, juni 2022, p.12-24.

[4]    Provinciale Noordbrabantsche en ’s Hertogenbossche courant, 4-1-1928

[5]    Gemeente Eersel, Register van huisnummering, 1 januari 1931, p.5, Dijk A34, RHCE 15019-1482.

[6]    Waardering uit Omschrijving monumenten door Gelders genootschap, datum omschrijving oktober 1996.