Tussen herberg en hoogmis: een dorpssamenleving in Brabant, Deel 5: 1750-1788

Zie ook de inleiding in Deel 1

Tesbuukse 5

Dit vijfde deel beschrijft de dorpssamenleving tussen 1750 – 1788. Er broeit iets, er zit opstandigheid in de lucht, er zijn zelfs lieden die opruiende gedichtjes menen te moeten schrijven.

Gemert tussen 1750 en 1813.

Dominee Stephan Hanewinkel is de samensteller van de eerste touristiche gids van Zuidoost-Brabant. In de Franse tijd, in 1798 om precies te zijn, ondernam hij een Reyse door de Majorij van ‘s-Hertogenbosch en beschreef in een boekwerkje met dezelfde titel de bezienswaardigheden en eigenaardigheden die hij in de Meierijdorpen had gezien en meegemaakt. Nu keek Hanewinkel natuurlijk met predikantenogen en derhalve met verbazing en soms zelfs afgrijzen naar de “bijgelovige plechtigheden” van de katholieken. Na het aanschouwen van en processie van Handel naar Gemert, waarbij een als Jezus verklede man het kruis “krom en geduurig onder den last dreigende te bezwijken” naar Gemert sleepte, oordeelde onze dominee dat hij hier te maken had met “verblinde zielen, zich laag naar de aarde krommend”. Overigens heeft Hanewinkel – een dertiger op dat moment – bij het beschrijven van dit passiespel in zijn geheugen gegraven, want in 1798 waren de fransen hier de baas, en hun bewind kenmerkte zich door een sterke antigodsdienstige politiek. Passiespelen en “kruisslepen” waren verboden. Maar Hanewinkel zal wel eerder in Gemert zijn geweest. Hij is weliswaar in 1766 in Nuenen geboren, maar zijn grootouders en de twee generaties Hanewinkel daarvóór hebben als predikantenfamilie in Gemert gewoond, aan her Binderseind, waar het protestantse kerkje stond, ongeveer tegenover de plaats waar nu de H. Geestlaan op het Binderseind uitkomt. Het is dus heel aannemelijkdat de jonge Stephan, in de tijd dat Gemert nog in de oude vrijheid verkeerde om openbare processies en andere godsdienstoefeningen te houden, toeschouwer is geweest bij het passeren van Jezus Christus van Nazareth op de Keskesdijk, de weg van Handel naar Gemert

Inhoud:

Raadpleeg de tijdbalk met de gebruikte dossiers op pag 139 – 141.