Op de bres voor Kerk en Enclaves: Annales et Documenta Pastoratus de Baerle ab anno 1648 usque ad anno 1667

Op de bres voor de Kerk en Enclaves: Kroniek en Documenten van de Parochie van Baarle vanaf het jaar 1648 tot het jaar 1667, door Gerardus van Herdegom. Uit het latijn vertaald door Pieter van Eijck te Alphen en uitgegeven bij gelegenheid van de herdenking 350 jaar Vrede van Munster.

Inleiding:

Op de bres voor de kerk en Enclaves is de titel die wij gekozen hebben voor het handschrift dat pastoor Gerardus van Herdegom ons heeft nagelaten. Die titel zegt namelijk precies waardoor zijn pastoraat in Baarle werd gekenmerkt.

Hij werd aangesteld als pastoor in 1649. In 1648 was hij al naar Baarle gekomen  vanuit het naburige Alphen, op de vlucht voor de nieuwe staatsgodsdienst die werd ingesteld in de Noordelijke Nederlanden na de Vrede van Münster.

Toen hij hier als kapelaan aankwam, werd hij kort na zijn aankomst al geconfronteerd met de nieuwe godsdienst en haar aanhangers. Zij kwamen namelijk naar de kerk om ook die kerk op te eisen voor de nieuwe godsdienst.

Het werd vooral een strijd van woorden en documenten. Gerardus van Herdegom haastte zich dan ook steeds weer om te bewijzen dat deze kerk op het grondgebied van het  Land van Turnhout stond en daarmee tot de Spaanse Nederlanden behoorde en aldus niet gevorderd kon worden voor de uitoefening van de nieuwe staatsgodsdienst in de Noordelijke Nederlanden.

Op de bres voor Kerk en Enclaves verhaalt de strijd om de kerk, maar ook de strijd die de pastoor moest voeren tegen burgerlijke autoriteiten die een aantal oude rechten aanvochten, komt aan bod. Verder lardeerde Gerardus van Herdegom zijn geschrift met veel uiteenlopende affaires binnen zijn parochie. Zoals hij zelf schrijft om zijn opvolgers goed in te lichten over deze parochie

Deze uitgave is onze bijdrage aan Landdag/Symposium ‘De Vrede van Münster, de scheiding der Nederlanden’ dat plaatsvond op 3 oktober 1998 te Baarle-Hertog/Nassau en door onze Heemkundekring (Amalia van Solms) is georganiseerd in samenwerking met het Verbond voor Heemkunde en Stichting Brabants Heem.

Inhoud:

• Baarle in 1648 door A.M.C. Zom
• Amalia van Solms en het land van Turnhout door H. de Kok
• Levensschets van Gerardus van Herdegom door F.Hoppenbrouwers
• Toelichting op de uitgave van de ‘Annales…’ door O. Hendriks
• De feitelijke ‘Annales et Documenta door Gerardus van Herdegom