Katholicisme en socialisme: Het zelfbeeld van de Eindhovense christen-socialisten in het spanningsveld tussen traditie en moderniteit, 1885-1920

Uit Woord vooraf:

In het kader van mijn studie Geschiedenis M.O. onderzocht ik bijna twintig jaar geleden de geschiedenis van de SDAP in Eindhoven. Ook nam ik deel aan het grote onderzoek, dat toen over Eindhovens geschiedenis ondernomen werd. De gemeente Eindhoven bood daarvoor volop faciliteiten. Zo kon ik van de door mij in Amsterdam en Den Haag ontdekte bladen Eindhoven vooruit, De Eendracht en De Strijd de complete jaargangen laten kopiëren op het gemeentearchief! Na mijn doctoraal examen in 1984 startte ik dit promotieonderzoek. Ik zocht contact met prof. dr. H.F.J.M. van den Eerenbeemt van de Katholieke Universiteit Brabant te Tilburg. Onder zijn leiding werd het socialisme in de steden Breda, Den Bosch en Tilburg al bestudeerd en mijn onderzoek naar het socialisme in Eindhoven kon een aanvulling vormen op het onderzoek naar de geschiedenis van het socialisme in Noord-Brabant. In 1992 heb ik het onderzoek voorlopig afgerond en ben ik begonnen met het opnieuw ordenen van mijn gegevens en met het schrijven van de teksten. In de maanden september, oktober en november van 1993 kreg ik daarvoor studieverlof. Naast het schrijfwerk heb ik toen ook nof wat aanvullend onderzoek verricht. De geschiedschrijving over het socialisme in Eindhoven heeft dus zelf ook een hele geschiedenis.

Inhoudsopgave:

WOORD VOORAF

ARCHIVALIA

BRONNENPUBLIKATIES EN LITERATUUR

UITGAVEN VAN ‘DE EENDRACHT’

GEBRUIKTE AFKORTINGEN

LIJST VAN AFBEELDINGEN

INLEIDING

DEEL A: EINDHOVEN AAN HET EINDE VAN DE NEGENTIENDE EEUW

Hoofdstuk I: EINDHOVEN AAN HET EINDE VAN DE NEGENTIENDE EEUW_1. Eindhoven en de omliggende dorpen_2. Sociale verhoudingen_3. De eerste socialistische activiteiten_4. De eerste arbeidersorganisatie_5. De NISTB-afdeling_6. De Sociaal-Democratische Bond_7. Eindhoven en Henri van Kol_8. Hendrik Spiekman als socialistisch propagandist.

Hoofdstuk II: PROGRESSIEF EN CONSERVATIEF OVER DE PAUSELIJKE ENCYCLIEK  ‘RERUM NOVARUM’ (1891)_1. De pauselijke encycliek ‘Rerum Novarum’_2. De R.K. Volksbond_3. Lambert Poell en de Eindhovense geestelijkheid_4. Christelijke Werkliedenvereeniging ‘De eendracht’_5. Eindhoven Vooruit_6. De Leo-vereeniging.

DEEL B: CHRISTEN-SOCIALISME IN EINDHOVEN. DE OPBOUW VAN EEN EIGEN IDENTITEIT EN POGINGEN TOT INTEGRATIE VOLGENS HET BEHEERSTE HARMONIEMODEL, CA. 1900-1907.

Hoofdstuk III: HET EINDHOVENS SOCIALISME. POGING TOT HARMONIE MET HET KATHOLICISME_1. Eduard Redelé_2. Hendrik Rooijmans en zijn Eendracht_3. Reakties op Rooijmans’ boekje_4. De Leo-vereeniging en Eindhoven Vooruit_5. Het Eindhovens socialisme_6. Akties tegen het Eindhovens socialisme_7. Jan Jansen en het Eindhovens socialisme_8. De priester Van den Brink en het Eindhovens socialisme.

Hoofdstuk IV: EEN CHRISTEN-SOCIALISTISCH ORGAAN. HET BLAD ‘DE EENDRACHT’ TOT CA. 1907_1. ‘De Eendracht’ _2. Medewerkers aan ‘De Eendracht’ _3. De ‘De Brieven aan Godefriedus Janssens’_4. ‘Eindhovensche Snuif’_5. ‘Godsdienst en Socialisme’_6. Feuilletons, liederen en gedichten_7. Eduard Redelé’s eerste konflikt met ‘Het Volk’ _8. ‘Socialistisch, niet materialistisch Volksblad’ _9. Dr. Jan van den Brink en zijn ‘Bredasche Klok’_10. Eduard Redelé en ‘De Eendracht’ .

Hoofdstuk V: DE SDAP-AFDELING. CHRISTEN-SOCIALISTISCHE EN LANDELIJKE PARTIJ-AFDELING TOT CA. 1907_1. Eduard Redelé en de landelijke SDAP_2. Eduard Redelé’s publikatie geweigerd_3. De eerste spoorwegstaking van 1903_4. De tweede spoorwegstaking_5. Voorbereidingen voor een Eindhovense SDAP-afdeling_6. De opheffing van Werkliedenvereeniging ‘De Eendracht’_7. De oprichting van de SDAP-afdeling_8. De SDAP-afdeling in haar eerste halfjaar_9. De verkiezingen van 1905_10. Landelijke en plaatselijke aktiviteiten_11. De SDAP-afdeling in 1906_12. De Eindhovense SDAP-afdeling en de landelijke diskussie.

Hoofdstuk VI: DE VERBRUIKSCOOPERATIE ‘HELPT ELKANDER’, 1902-1912_1. De voorgwschiedenis_2. De oprichting van ‘Helpt Elkander’_3. Ontwikkeling van de coöperatieve bakkerij_4. Uitbreiding van de coöperatie_5. ‘Helpt Elkander’ en de sigarenmakersstaking_6. Een eigen ‘Volksgebouw’_7. Aktiviteiten van de tegenstanders_8. De nieuwe kerk en het Volksgebouw_9. Kritiek van de jonge socialisten_10. Uitbreiding van de coöperatie_11. ‘Helpt Elkander’ en Eindhoven_12. Andere initiatieven van de coöperatie.

DEEL C: EROSIE VAN HET EINDHOVENS SOCIALISME. VERGEEFSE POGINGEN TOT ACCEPTATIE EN DE OVERGANG NAAR HET KONFLIKTMODEL, 1907-1911.

Hoofdstuk VII: GODSDIENST, SOCIALISME EN ARBEIDERSBEWEGING. PARTIJ-AFDELING EN VAKBEWEGING OP WEG NAAR HET KONFLIKTMODEL_1. Jan Jansen in konflikt met de geestelijkheid_2.Katholieke en socialistische sigarenmakers_3. De grote sigarenmakersuitsluiting_4. De houding van de socialisten_5. De Eindhovense schoolstrijd en de socialisten_6. Socialistische aktiviteiten in Eindhoven en Woensel_7. Godsdienst en socialisme_8. Een priesterlijke brochure tegen het Socialisme_9. De reaktie van Jan Jansen_10. Debatten tussen Van Vorst en de katholiek Wesseling.

Hoofdstuk VIII: HET BLAD ‘DE EENDRACHT’ ALS NOORD-BRABANTS SDAP-ORGAAN, 1907-1911_1. Jan Jansen en ‘De Eendracht’ _2. Eduard Redelé_3. ‘De Eendracht’ als Brabants SDAP-orgaan_4. De inhoud van het blad_5. SADP-propagandisst A.F. Muller aan het roer_6. ‘De eendracht’ voor katholieken verboden, 1908_7. Tussen Eindhoven en Tilburg_8. De Eindhovense SDAP en ‘De Eendracht’ _9. Een enorm financieel tekort_10. Onenigheid in de Eindhovense SDAP-afdeling_11. De laatste nummers van ‘De Eendracht’.

Hoofdstuk IX: DE SDAP EN DE STAKINGEN BIJ PHILIPS; ECHEC VAN HET KONFLIKTMODEL, 1911-1912_1. Philips en de socialisten_2. ‘De Eendracht’ en ‘De Lamp’_3. Het ‘feestdagenkonflikt’ en de socialisten_4. Partij- en vakbondsaktiviteiten_5. De Eindhovense SDAP-afdeling_6. De ANMB en de ontwikkeling bij Philips_7. Konflikten op de gloeilampenfabriek_8. Het uitbreken van het CAO-konflikt_9. Escalatie van het konflikt_10. Barsten in het ANMB-front_11. Het einde van de staking_12. De ANMB, SDAP en Philips.

DEEL D: EINDHOVENSE SOCIALISTEN EN DE KATHOLIEKEN, 1912-1920

Hoofdstuk X: SDAP-AFDELING EN VAKBEWEGING TERUG NAAR HET HARMONIEMODEL, 1912-1916_1. De SDAP-afdeling voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog_2. Het blad ‘De Strijd’_3. Vakbonds- en andere aktiviteiten_4. Coöperatie Helpt Elkander vanaf 1913_5. De Wereldoorlog, christen-socialisme en antimilitarisme.

Hoofdstuk XI: DE STRIJD OM HET ALGEMEEN KIESRECHT EN DE SDAP IN DE EINDHOVENSE GEMEENTERAAD, 1917-1920_1. Eindhoven in 1917_2. Het algemeen kiesrecht gewonnen_3. November 1918 en “de revolutie” van Troelstra_4. De verkiezingen van 1919-5. De SDAP en de nieuwe gemeenteraad_6. Coöperatie Helpt Elkander, 1918-1920.

EPILOOG

SAMENVATTING

SUMMARY

INDEX VAN GEOGRAFISCHE NAMEN

INDEX VAN PERSONEN EN ONDERNEMINGEN

CURRICULUM VITAE