Eer en Schande: Volksgebruiken van het oude Brabant

Ter inleiding:

Wie weet nog wat beerjagen is? Of labbayen? Of een kwanselbier? De volkscultuur van het oude Brabant kende een verscheidenheid aan gebruiken die het samenleven van alledag markeerden.
In dit boek , dat een uitvloeisel is van een tiental radio-voordrachten voor Omroep Brabant, beschrijft de kenner van het Brabantse volksleven Gerard Rooijakkers, onderzoeker aan het P.J. Meertens-Instituut te Amsterdam en conservator van Museum ’t Oude Slot, Centrum voor het Kempische volksleven in Veldhoven, in tien hoofdstukken helder en beknopt de belangrijkste ontwikkelingen in de volkscultuur van het voorindustriële Brabantse land. Hij besteedt daarbij aandacht aan de zeden en gebruiken die als het ware de grammatica van het dagelijkse leven vormen. Zo komt de geschiedenis van het zondags pak ter sprake, wordt ingegaan op eer en schande bij Brabantse vrijsters en wordt de religieuze volkscultuur belicht aan de hand van levenslooprituelen en de bestrijding van het vloeken.
Eer en schande is een boek om ‘onder den krommen errem’ mee te nemen: onmisbaar voor de liefhebber van pre-industriële houseparty’s en verplichte kost voor nachtvrijers.

In Helmond had men dikwijls ‘den hooren geblasen’ voor Cornelius Costius, die er in de roerige periode na de Vrede van Munster, van 1648 tot 1678, predikant was. Deze dienaar des Woords mishandelde naar verluidt in dronken toestand zijn vrouw door te ‘nijpen, bijten en slaan’. Op straat werd dan in Helmond door de overwegend katholieke bevolking geroepen: ‘Laet ons den beer gaan jagen! Den predikant heeft sijn wijf geslagen! Bij het zogeheten beerjagen werd iemand door de samengedromde menigte met een koord door een poel of rivier getrokken, soms tot verdrinkens aan toe.

Inhoud:

Ter inleiding: laat ons den beer gaan jagen!

• Een gewest in wording.
• Het “Brabants eigene’ in historisch perspectief.
• Spinningen en en labbayen: de houseparties van het oude Brabant.
• De mei planten: nachtlopen en venstervrijen.
• Kwanselbieren: de meid losschieten.
• Kramen en kinderfeesten: met de krommen errem.
• Begrafenissen in Brabant: over uitvaarten en zuipvaarten.
• De dag des Heren: het zondagspak.
• Kermis en carnaval: bekkesnijden en ganswerpen.
• De eer van de vogel: schuttersgilden.
• Vloeken en tieren: God ziet mij.
• Register van plaatsen, personen en zaken.
• Illustratieverantwoording.