De blik op het zuiden (Het heem van Hein Mandos en Miep Mandos- van de Pol 1907-1996)

“De blik op het zuiden” van Johan de Bruijn is een dubbelbiografie over Hein Mandos (1907-1978)  en zijn echtgenote Miep Mandos- van de Pol (1915-1996). Hein Mandos was een neerlandicus en volkskundige, geboren en getogen in Tilburg, en samen met Miep stond hij aan de wieg van Stichting Brabants Heem. Deze stichting speelde een belangrijke rol in de heemkunde in Brabant. Het boek beschrijft hun leven en werk, hun inspiratiebronnen, ambities en teleurstellingen, evenals hun uitgebreide netwerk binnen de heemkunde. Het bevat ook een niet eerder gepubliceerde volkskundige studie van Miep Mandos, gebaseerd op het archief dat zij en haar man hebben nagelaten. Zo wordt de lezer een blik gegund op een periode die weliswaar voorbij, maar voor velen binnen én buiten de provincie nog altijd zeer herkenbaar is. Voortbouwend op het eerste deel van deze Heemkinderenreeks over “Mensen uit de kringen van Brabants Heem”, verteld deze dubbelbiografie het verhaal over deze vertegenwoordigers van de eerste generatie van de bond. Hun relatie met de kleurrijke pastoor Willem Binck (“de rode kapelaan”) komt aan bod; hun enorme heemkundige netwerk en natuurlijk de wording van “De Brabantse Spreekwoorden” het boek dat Hein Mandos postume bekendheid gaf bij een breder publiek.

Inhoudsopgave         

Ten geleide          -9

Inleiding          -11

• Onderwijs en studie          -12
• Het huwelijk          -16
• De Brabantse spreekwoorden          -19
• De nalatenschap van Hein en Miep Mandos          -22
• het “overzichtelijke”, alledaagse verleden          -24
• Heemkundebeoefening in kaart gebracht          -25
• Indeling van dit boek          -27

1. Volkscultuur als een kruidje-roer-me-niet

Vormingsjaren van Hein en Miep Mandos          -29

• ‘Hein, hou d’r nou eens mee op!’          -30
• ‘En Fré, is er nog nieuws?’          -34
• Privé- onderwijs in Nijmegen          -38
• Van boeren, vissers en het ‘ongerepte’ platteland          -42
• ‘Ken uw land, heb het lief’          -48
• Edele Brabant, were di!          -52

2. ‘Het is eigenlijk een wonder dat er nog zoveel van terecht gekomen is”

Twee levens in dienst van de heemkunde          -56

• Hein en Miep Mandos en de ‘boeren van Binck’          -59
• Het bootje van Binck          -61
• Een eigen periodiek voor Brabants Heem          -66
• Bescheidenheid siert de mens          -70
• De moeizame verhouding tot Brabantia Nostra en het Genootschap          -73
• De tijden veranderen          -75
• ‘Onze Hein moet naar voren’          -78

3. ‘Laten we het fijn houden’

Het heemkundige netwerk van Hein en Miep Mandos          -80

• ‘Van wie bende gij d’r ene?’          -82
• Heemkunde: de constante factor          -84
• Contacten met de academische wereld          -87
• De vragenlijsten van Brabants Heem          -91
• De contacten met ‘Amsterdam’          -94
• De wereld buiten Brabants Heem          -100
• Niet alle deuren gingen open          -101

4. ‘Wij moeten het zien als een stuk van het Brabants volksleven’

De Brabantse spreekwoorden          -106

• In (en uit) de spreekwoorden          -106
• ‘Het domein der onderkultuur’          -117
• Ons moeder zei altijd          -121
• De nulde vergadering          -124
• Archaïsch, maar wel charmant          -128

5. Het heem van Hein en Miep Mandos- van de Pol

Portret van een generatie heemkundigen          -132

• De folklore van het kleine verschil          -133
• Het heem van Hein en Miep Mandos          -136
• Hein en Miep van de Brabantse heemkundebeoefening          -139

6. Het huis van de volkskunde

Over de bruikbaarheid van het archief          -142

• Het leven reconstrueren          -142
• Op zoek naar de bestemming          -144
• Portret van een wereld          -147

Bronnen en literatuur

• Interviews          -151
• Correspondentie          -151
• Archivalia          -152
• Literatuur          -152

Bijlagen

• I     Beknopt biografisch en bibliografisch overzicht          -158
• II    Sint Martinus 11 november ( door Miep Mandos- van de Pol)          -159
• III   Inventaris Hein & Miep Mandos- archief          -188

Colofon          -199