Traditionele boerderijen in Noord-Brabant

Dit boek probeert de lezer, met gebruikmaking van de nieuwste inzichten, meer kennis en inzicht te verschaffen in de achtergronden van de traditionele boerderijen in de provincie Noord-Brabant. De boerderijen worden in bouwkundig opzicht, als bedrijf en als woning vanaf de prehistorie in hun dynamische ontwikkelingen gevolgd. De wijze waarop onderzoekers op dit terrein bezig zijn geweest wordt behandeld. Ruime aandacht wordt ook besteed aan het zoeken naar een synthese van de oude vorm en het moderne gebruik. Bovendien wordt de Noord-Brabantse traditionele boerderij in een Nederlands kader geplaatst.

Nog meer dan in de vorige uitgave is aandacht besteed aan de Nederlandse context waarin de Brabantse boerderij moet worden gezien. Dankzij archeologisch onderzoek zijn sterk gevorderde inzichten in de voorhistorische oorsprong van onze boerderijen te melden. De positieve reacties van velen op het vorige boek hebben de auteur gestimuleerd om daar meer aandacht aan te besteden. Daarbij is natuurlijk wel gestreefd naar een balans tussen aandacht voor de algemene kanten van het boerenbestaan, de bedrijfsvoering en de gebouwen, anderzijds de specifieke, streekeigen kenmerken van de Brabantse landelijke bouwkunst.

INHOUD:

WOORD VOORAF – 5

INHOUDSOPGAVE – 9

HOOFDSTUK 1.   INLEIDING – 13

• Het bijzondere van de traditionele landelijke bouwkunst – 13
• Afrekening met de Saksische, Frankische en Romeinse boerderijtypen – 14                     Kaderverhaal 1: Robert Cornelis Hekker (1917-1990)
• Stedelijke invloed – 20
• Stijl en traditie in de bouwkunst – 24

HOOFDSTUK 2.   VOORGESCHIEDENIS – 31 

• Ontwikkelingen, af te leiden uit archeologische gegevens – 31                                        Kaderverhaal 2: Samenvatting van het bouwhistorische onderzoek boerderij Maaskant te Vessem – 44
• De middeleeuwse landelijke bouwkunst uit schriftelijke bronnen, afbeeldingen en enkele gebinten – 47

HOOFDSTUK 3.   ALGEMENE ONTWIKKELINGEN VANAF DE MIDDELEEUWEN – 53

• De ontwikkeling van de economische omstandigheden – 53
• De invloed van bedrijfsvoering, bewoning en materiaalgebruik op de bouwwijze – 56
• De plaats en positie in het cultuurlandschap – 59

HOOFDSTUK 4.   ALGEMENE KENMERKENDE BESTANDDELEN – 63

• De bouwkundige opzet en het materiaalgebruik – 63
• Het woongedeelte – 73
• Het bedrijfsgedeelte – 81
• De bijgebouwen – 89                                                                                                    Kaderverhaal 3: Het traditionele boerenerf, door Greet Boerema – 103

HOOFDSTUK 5.   DE ONTWIKKELING VAN DE VERSCHILLENDE BOERDERIJTYPEN – 105

• De Meierij van ‘s-Hertogenbosch – 105
• De Kempen – 113
• De Baronie en het Markiezaat – 119                                                                                Kaderverhaal 4: Enige bijzonderheden over de Vlaamse schuur in het Zuiden van ons land en België – 123
• Het Peelgebied en het Land van Cuijk – 127
• De Maaskant – 135
• De Langstraat en het Land van Heusden en Altena – 139
• Het zeekleigebied – 147

HOOFDSTUK 6.   OUDE VORMEN EN NIEUW GEBRUIK: HET ZOEKEN NAAR EEN SYNTHESE – 151

VERKLARENDE WOORDENLIJST – 159

LITERATUUR – 165

VERANTWOORDING EN COLOFON