| Bescherming | Terrein van hoge archeologische waarde |
|---|---|
| Monumentnummer | 4.26.2.001 |
| Monument naam | Joodse begraafplaats |
| Categorie | Archeologisch waardevol terrein |
| Complex | Begraving |
| Complextype | Begraafplaats |
| Datering | Nieuwe tijd (18-19e eeuw) |
Joodse begraafplaats in Eersel. Oorspronkelijk was het perceel kleiner want er werd in 1821 70 m2 bijgekocht. Werd ook gebruikt door Joden uit Bladel, Reusel, Bergeijk en Lommel. Na 1850 is er niet meer begraven. Hoe lang in Eersel een Joodse begraafplaats heeft bestaan, is niet duidelijk. Uit een melding uit 1819 van de joodse bestuurder J. Goudsmit uit Eindhoven, waarin sprake is van ‘een begraafplaats op de vlakke heide’, is af te leiden dat de Joden uit de dorpen Eersel, Bergeijk, Bladel en Lommel hier al in de achttiende eeuw begroeven.[1]
Historie
De Joodse begraafplaats van Eersel ligt in het bosperceel dat ligt ingesloten tussen de Molenweg, de N397, de snelweg A67 en industrieterrein De Haagdoorn. Op oude kaarten zoals de kaart van 1832 is deze terug te vinden. Ook op de topografische kaart van 1898 staat weliswaar “Isr. Begr. pl.” Aangegeven, maar de exact locatie is daarop niet te achterhalen.
Eind jaren zestig / begin jaren zeventig van de twintigste eeuw stonden er nog grafzuilen op het terrein. Het voormalig hoofd van de dienst gemeentewerken van de gemeente Eersel, Toon de Raaff, heeft aangegeven dat de zuilen in de jaren zeventig verwijderd zijn, omdat er vernielingen waren aangebracht. De zuilen zijn toen naar ‘Amsterdam’ gebracht, aldus De Raaff. Waarschijnlijk bedoelde hij hiermee het Nederlands Israëlisch Kerkgenootschap in Amsterdam.
Het terrein is volledig begroeid met eiken- en dennenbomen. Het middelste deel van het terrein ligt iets hoger dan het omliggende gebied en daaromheen ligt een greppel. In 2010 was het terrein afgezet met betonnen paaltjes, maar de draden die er ooit tussen hebben gezeten waren verdwenen. Die paaltje stonden op het verhoogde terrein. In 2017, na een televisie uitzending van ‘Verborgen verleden’ in 2014, waarbij Jack van Gelder een bezoek bracht aan het kerkhof, heeft de gemeente het terrein opgeknapt. Inmiddels staat er een houten hek om het gehele perceel en zijn de betonnen palen weggehaald. Tevens is er een informatiebord bijgeplaatst.
Rond het midden van de achttiende eeuw kwamen de eerste joden naar Noord-Brabant. De eerste jood in Eersel is waarschijnlijk Jonas Samuel, die zich bij de invoering van de burgerlijke stand Jonas Samuel Goudsmits noemt. Hij vestigde zich in 1779 in Eersel. Het aantal joden in de Kempen aan het begin van de negentiende eeuw is nog zeer gering. Bij de volkstelling in 1809 zijn er 7 in Bergeijk, 21 in Bladel, 9 in Eersel, 3 in Reusel en 9 in Lommel. Waarschijnlijk zijn de eerste begravingen van doden op de Joodse begraafplaats al in het eind van de achttiende eeuw geweest. In 1864 schrijft meester Panken in zijn dagboek dat een gestorven jood uit Bladen naar Eindhoven vervoerd wordt om daar begraven te worden. Blijkbaar was de begraafplaats dus in het midden van de negentiende eeuw niet meer in gebruik. Waarschijnlijk zijn er in het totaal 20 à 30 personen begraven op deze begraafplaats.
De begraafplaats is dus waarschijnlijk aan het eind van de achttiende eeuw in gebruik genomen, maar was toen een stuk kleiner dan tegenwoordig. In 1814 en in 1821 zijn er stukken land bijgekocht. In 1814 werd 4 roeden, ofwel 132 m2, bijgekocht en in 1821 nog eens 5 roeden, ofwel 165 m2. De totale oppervlakte is nu 430 m2.[2]
WaarderingTerrein van zeer hoge archeologische waarde.[3]
Afbeeldingen
Foto Winfried Thijssen (2010-10).
Foto Winfried Thijssen (2023-05).
Voetnoten[1] Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart Eersel, Bijlage 2, Overzicht van waardevol cultureel erfgoed en aardkundige waarden in de gemeente Eersel, Versie 2021, par.3.1, p.58-59.
[2] Naast persoonlijke waarnemingen zijn bij dit stuk diverse bronnen geraadpleegd: Jenniskens, Harrie; “Joden in Brabant; met name in Eersel”, in vijf delen, Rosdoek 119 – 123, september 2006 – september 2007 en Coolen, W.L.P.; “De joodse begraafplaats van Eersel”, oktober 2021, op www.opdenrosheuvel.nl.
[3] Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart Eersel, Bijlage 2, Overzicht van waardevol cultureel erfgoed en aardkundige waarden in de gemeente Eersel, Versie 2021, par.3.1, p.58-59.