| Bescherming | Rijksmonument |
|---|---|
| Monumentnummer | 14582 |
| Monument naam | Pomp |
| Categorie | Losse objecten, ed. |
| Oorspronkelijke functie | Straatmeubilair |
| Huidige functie | Straatmeubilair |
| Inschrijving register | 5 mei 1967 |
| Oorspronkelijk bouwjaar | 1864 |
Dorpspomp op de Markt uit 1864, met het wapen van Eersel en in de zijkant het jaartal. Uitgevoerd in hardsteen met bekroning van kleine gebeeldhouwde torens met kantelen in neogotische stijl, overeenkomstig het gemeentewapen van Eersel.[1]
Historie
In het midden van de negentiende eeuw brak op diverse plaatsen de cholera uit in Europa. Al snel werd deze besmettelijke ziekte in verband gebracht met slechte hygiëne en met name met vervuild drinkwater. Vanaf 1860 kwamen er landelijke maatregelen om hier verbetering in te brengen. Dit was vermoedelijk de aanleiding om de drenkplaats, die op de plaats van de huidige pomp lag, te dempen en er een pomp voor in de plaats te zetten. Voor het bedrag van f226,03 wordt de pomp in 1864 gebouwd. De bouwmeester (architect en aannemer) was de A.J. Bolsius uit Eindhoven. Hij nam het grootste deel van het werk voor zijn rekening, maar ook lokale Eerselse werklieden hebben bijgedragen aan de totstandkoming van de pomp.
De eenvoudige hardstenen kolom heeft sinds mensenheugenis aan twee zijden een uitloop en ook twee pompzwengels. Dat is gemakkelijk wanneer er veel mensen komen om water te halen. De koperen uitlopen zijn met een bladmotief versierd.
Aan de ene zijde staat 1864 in Romeinse cijfers, aan de andere kant is in ongeveer dezelfde grootte een dierfiguurtje afgebeeld. Het lijkt het meest op een egel.
De bekroning (op ca. 2.25 m hoogte) heeft op elk van de vier hoeken een torentje plus nog een grotere toren die iets hoger is geplaatst. In geen enkele positie kan het menselijk oog de vier kleine torens tegelijk zien. Het effect is duidelijk en ook zo bedoeld. De twee kleine torens die je altijd ziet en met de grotere daar bovenuit vormen die tezamen de drie torens van het oude gemeentewapen van Eersel.[2]
Op de markt in Eersel werden eeuwenlang verschillende jaarmarkten per jaar gehouden. Hierbij werden met name biggen en rundvee verhandeld. Het is daarom niet onwaarschijnlijk dat de afbeelding op de westzijde van pomp een big in het stro moet voorstellen.
Afbeeldingen
De pomp, met op de achtergrond een houten kiosk, ca.1917. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort / 14.762.
De pomp in 1981. Foto Wies van Leeuwen, collectie BHIC, nr. PNB001016228.
Foto Winfried Thijssen (2022-03).
Voetnoten[1] Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart Eersel, Bijlage 2, Overzicht van waardevol cultureel erfgoed en aardkundige waarden in de gemeente Eersel, Versie 2021, par.27.2, p.310-311.
[2] Grielen, Harrie; De Rosdoek, nr.156, december 2015, p.12-22.