Markt 2, 5521 AL Eersel

Bescherming	Rijksmonument
Monumentnummer	517806
Monument naam	De oude hoeve
Categorie	Agrarische gebouwen
Oorspronkelijke functie	Boerderij
Huidige functie	Woonhuis
Inschrijving register	9 oktober 2001
Oorspronkelijk bouwjaar	1884

Beschrijving

Het eenlaags pand heeft een zeer langgerekte, globaal rechthoekige plattegrond en wordt gedekt door een zadeldak met oud Hollandse pannen. Op het dak van het woonhuis staat een gemetselde schoorsteen. De asymmetrische voorgevel aan het plein telt drie traveeën en is opgemetseld uit afwijkende handvorm baksteen met een gepleisterde plint. De vernieuwde voordeur, die toegang geeft tot de winkel, heeft een gedeeld bovenlicht onder korfboog en wordt geflankeerd door zesruits schuifvensters met hardstenen dorpels. Naast de voordeur een hardstenen gevelsteen met de inscriptie: “P.J.T. Maas / 8-2-1884 / Oud 25 maanden”. Op de etage twee vierruits schuifvensters. Houten windborden. De noordelijke gevel staat direct aan de openbare weg en is licht gebogen. Deze handvorm bakstenen gevel is voorzien van rechte steekankers, die ter hoogte van de taszolder lager in de gevel zijn geplaatst. In het (oostelijke) bedrijfsdeel van de gevel zijn vier getoogde negenruits stalvensters. In het westelijke deel zijn, naast een modern toiletlicht, een paneeldeur met een gedeeld bovenlicht aangebracht, geflankeerd door aan elke zijde twee zesruits schuifvensters. De zuidelijke zijgevel is opgetrokken in handvorm baksteen. Aan de westelijke zijde twee vensters met opgeklampte luiken, vervolgens een deur, een kelderlicht en een derde venster. In de gevel bevinden zich verder onder meer twee opgeklampte, getoogde inrijpoorten. In de gevel van het bedrijfs­gedeelte bevindt zich een tweede kelderlicht. De oostelijke gevel is blind met rechte steek­ankers. In de top een segmentboogvormig licht. In het interieur is de oorspronkelijke, eenvoudige, gedeeltelijk hergebruikte eikenhouten spantenkap, voorzien van haanhouten, gordingen, korbelen en balklagen nog aanwezig. De kap heeft oudere onderdelen van vóór de brand en rust op de dragende buitenmuren. De kelder en opkamer in het woonhuis worden door een balklaag gescheiden; de oudere kelder in het bedrijfsgedeelte heeft een gemetseld bakstenen gewelf. Het bedrijfsgedeelte wordt door een brandmuur van het woonhuis gescheiden. Naast de stal is er een karschop met bovenliggende tasruimte. Deze schop wordt door een paardenstal gescheiden van de voormalige deel.

Het erf, dat via een poort aan de Markt en via de oostelijke zijde bereikbaar is, is verhard en beplant met drie walnoten. Op het achterliggende, met liguster omhaagde rechthoekige perceel staat een aan de noordelijke zijde geopende, gepotdekselde schuur. Deze heeft een rechthoekige plattegrond en wordt gedekt door een zadeldak, aan de achterzijde lager aangezet, met pannen. Het gebouw heeft nog zijn oorspronkelijke gebint bestaande uit vier spanten met korbelen en houten stijlen, op bakstenen poeren gesteld. Van de noordelijke gevel is het gedeelte links (oostelijke deel) beschoten.[1]

Historie

Aan de noordoostelijke zijde van de Markt staat, aan de zuidelijke zijde van de kruising met de Nieuwstraat, haaks op het plein, de voormalige boerderij ‘De Oude Hoeve’, in de huidige vorm blijkens een gevelsteen daterend uit 1884, maar met een oudere kern. Kort vóór 1884 is de reeds ter plaatse bestaande boerderij afgebrand, maar delen (onder meer een in baksteen overwelfde kelder) zijn in het daarna herbouwde pand (de huidige boerderij) opgenomen. Na de Tweede Wereldoorlog is een deel van het aan de Markt gelegen woonhuis verbouwd tot winkel. De gevel van het pand is daarbij intact gebleven.[2] Voorheen stond vlak achter het pand nog een authentieke schop, een schuur voor werktuigen, maar die is eind twintigste eeuw afgebroken vanwege instortingsgevaar.

De boerderij die op deze plaats stond vóór 1884 was van Henricus Maas (geb. Eersel 1825) die getrouwd was met Maria Elisabeth Sleegers (geb. Eersel 1850). Zij kregen vier kinderen, twee zonen en twee dochters. Petrus (Piet) was de oudste. In 1884 brandde het huis af en in 1885 werd het herbouwd. In de gevel is een gevelsteen aangebracht met de nu vrijwel onleesbare tekst “P J T Maas 1884 oud 24 maanden”. Na het overlijden van beide ouders komt de hoeve op naam van de vier kin­deren. In 1924 komt het geheel na een boedelscheiding op naam van Hendrikus van Huijkelom (geb. Hoogeloon 1888 – ov. Eersel 1962), die getrouwd is met de oudste dochter, Maria Johanna Veronica Maas (Eersel 1889–1964). In 1960 neemt de zoon van Hendrikus, J.W. (Harrie) van Huijkelom (1926-1994) het over. Aan­van­kelijk was Harrie van Huijkelom boer, maar door twee ongelukken kon hij zijn beroep niet meer uitoefenen en begon hij een slijterij in De Oude Hoeve.[3] Het pand is inmiddels al jaren geleden onbewoonbaar verklaard, maar desondanks wordt het nog steeds bewoond door Erik van Huijkelom, de oudste zoon van Harrie.

Door jarenlange totale verwaarlozing van het pand is de toestand sterk achteruitgegaan. In 2022 heeft de gemeente Eersel de eigenaar er op gewezen dat het verwaarlozen van rijks­monumenten strafbaar is en dwangsommen opgelegd om te proberen het pand te redden.[4]

Waardering

De boerderij is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorisch belang als voorbeeld van de sociaaleconomische ontwikkeling van de landbouw in het zandgebied en als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de boerderij in de late negentiende eeuw. Architectuur­historisch is het pand van belang vanwege de sobere ornamentiek en bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur, Het gebouw heeft ensemblewaarden vanwege de samenhang met de in maat en schaal overeenstemmende bebouwing in het beschermde dorpsgezicht. De boerderij is belangrijk vanwege de gaafheid van het in- en exterieur en is als zodanig zeld­zaam.[5]

Afbeeldingen

De Oude Hoeve in 1981. Foto Wies van Leeuwen, collectie BHIC, nr. PNB001016238.

Foto Winfried Thijssen (2021-11).

Voetnoten

[1]    Omschrijving uit het Rijksmonumentenregister, met kleine correcties.

[2]    Inleiding uit het Rijksmonumentenregister, met kleine correcties.

[3]    Grielen, Harrie, Panken, Pierre; “Huizen en families aan de Markt, deel IX”, De Rosdoek 169, maart 2019, pag.4-10. Bidprentje “Harrie van Huijkelom”, januari 1994.

[4]    Mondelinge mededeling van de gemeenteambtenaar voor monumentenzorg.

[5]    Waardering uit het Rijksmonumentenregister.