Hint 16-16a, 5521 AH Eersel

Bescherming	Gemeentelijk monument
Monumentnummer	4.31.2.164
Categorie	Agrarische gebouwen
Oorspronkelijke functie	Boerderij
Huidige functie	Dubbel woonhuis
Inschrijving register	10 september 2002
Oorspronkelijk bouwjaar	1918, met een basis uit 1875

Beschrijving

Voormalige boerderij met middenlangsdeel uit 1918, thans dubbel woonhuis. Het pand bevindt zich in de kern van Eersel en is gelegen in het beschermde dorpsgebied: een langgerekt plein bestaande uit de verbrede noord-zuid gerichte straten het Hint en de Markt, met lindenbe­planting, voormalige boerderijen (m.n. aan het Hint) en dorpswoningen. De oudste bebouwing heeft de noklijn haaks op het ‘straatplein’, de jongere bebouwing overwegend evenwijdig. Dit pand is gesitueerd in de rooilijn aan de westzijde van het Hint, met de noklijn van het langgerekte zadeldak evenwijdig hieraan. Het vrijstaande bedrijfsgebouw Hint 16b, thans dierenkliniek, hoorde oorspronkelijk bij deze boerderij. De aanleg van het achtererf is volledig gewijzigd en ingericht als siertuin.

Voormalige boerderij van één bouwlaag en zolderverdieping op langgerekt rechthoekig grondplan. Aan de achterzijde bevindt zich ter plaatse van de brandmuur een nieuwe uitbouw die niet voor bescherming in aanmerking komt. De bakstenen gevels met trasraam zijn in kruisverband (voorgevel) of in halfsteensverband gemetseld (overige gevels) en worden afgesloten door een rollaag en enkele trapsgewijs uitgemetselde baksteenlagen. De uitge­spaarde muuropeningen worden afgesloten door strekken (woongedeelte) en rollagen (voor­malige bedrijfsgedeelte). De venster-lekdorpels zijn uitgevoerd in kunststeen. Het langgerekte zadeldak is gedekt met gesmoorde Muldenpannen en watert af via houten bakgoten (aan de voorzijde rustend op bewerkte klossen). Op de nok zijn ter plaatse van het oorspronkelijke woongedeelte twee schoorstenen geplaatst. In het dakschild aan de voorzijde bevindt zich boven de huidige ingang van Hint 16 een moderne dakkapel.

De voorgevel van het woongedeelte (links) bezit van links naar rechts drie vensters en een ingang. De derde vensteras van links bood oorspronkelijk plaats aan de ingang. De vensters hebben T-schuiframen met luiken en achtruits bovenlichten. De verplaatste ingang bestaat uit een vernieuwde deur en achtruits bovenlicht. Ter hoogte van de verdiepingsvloer bevinden zich drie sierankers.

Het voormalige bedrijfsgedeelte heeft drie stalramen aan weerszijden van een rondboog-ingang. De oorspronkelijke getoogde zesruits stalramen zijn vervangen door rechthoekige betonnen exemplaren. Ter hoogte van de zoldervloer bevinden zich rechte ankers. De getoogde ingang van de voorstal en twee kleine raampjes zijn dicht gezet.

De linker zijgevel van het woongedeelte heeft in de eerste bouwlaag (aan de straatzijde) een halfvenster met luik en vierruits bovenlicht. De zolderverdieping telt twee rechthoekige vensters met stolpramen en achtruits bovenlichten. Tussen deze vensters bevindt zich een rond vierruits licht.

De korte rechter zijgevel van het voormalige bedrijfsgedeelte heeft in de begane grond één stalraam van het zelfde type als in de voorgevel. De getoogde deeldeuren en een staldeur zijn dicht gemetseld. In de zolderverdieping zijn twee stolpramen ingehakt.

De achtergevel heeft een volledig gewijzigde indeling met grote muuropeningen. Uiterst rechts zijn het oorspronkelijke vierruits kelderlicht en het opkamer-venster (T-schuifraam met acht­ruits bovenlicht) bewaard gebleven.

Het gemoderniseerde interieur heeft een gewijzigde indeling. De kelder/opkamer is bewaard gebleven. Het interieur van het tot woonruimte verbouwde bedrijfsgedeelte is niet bekeken.[1]

Historie

In 1875 wordt op de plek van wat nu Hint 16 is een woning gesloopt en vervangen door een grote langgevel boerderij. Op dat moment is die boerderij eigendom van de minderjarige Willebrordus Moonen en zijn moeder Henrica Schellens. Deze Willebrordus Moonen komen we ook tegen bij Nieuwstraat 19-21. Zij verkopen de boerderij in 1899 aan Wilhelmus Johannes Verstappen. In 1913 verkoopt hij het weer door aan Adriaan van Gils (geb. 27-5-1864 te Vessem, overl. 6-10-1959 te Eersel). Hij is getrouwd met Cornelia van Mol (geb. 29 juni 1871 te Eersel, overl. 27-2-1925 te Eersel). In 1918 is er volgens de kadasterregisters sprake van ‘sloop’ en ‘stichting’, maar de plattegrond van de woning blijft nagenoeg hetzelfde. Alleen aan de linkerkant wordt een klein deel afgebroken. Waarschijnlijk wordt de schuur (nu Hint 16b) dan gebouwd. Het zou kunnen dat de woning voorheen lemen wanden had en dat de boerderij op dit moment voorzien wordt van muren van baksteen. Tevens wordt de boerderij formeel in twee huizen verdeeld, maar het linker deel (nu Hint 16) is dan nog veel kleiner dan nu. Er wordt wel een schuur genoemd bij het huis (Hint 16a), maar die wordt niet weergegeven op de kadasterkaart op dat moment. De boerderij loopt dan ook nog veel verder door naar rechts. Op de kadasterkaart van 1939 staat de schuur (Hint 16b) wel ingetekend en is de boerderij een stuk kleiner. Ik vermoed dat de schuur in 1927 gebouwd is, want volgens de gegevens is dan ook sprake van een ‘stichting’. In 1938 komt de boerderij in zijn geheel in eigendom van Peter Johannes Cornelis van Gils, de oudste zoon van Adriaan. In 1980 verkoopt hij de twee huizen en schuur aan Stephanus Paulus Carolus Maas, architect. Die splitst het perceel in drie afzonderlijke delen / gebouwen op. De woning op Hint 16 wordt wat groter gemaakt door de grens tussen beide woningen wat verder naar rechts te verschuiven. Aan de achterzijde op de erfscheiding tussen Hint 16 en Hint 16a wordt een kleine uitbouw bijgebouwd. In 1981 wordt Hint 16 verkocht aan Johannes Hendrikus Maria Hoppenbrouwers en Hint 16a komt op naam van Willem Antonius Johannes Foudraine, een fysiotherapeut.[2]

Waardering

Het object heeft enige architectuurhistorische waarde

• als goed voorbeeld qua hoofdvorm en gevelindeling van een boerderij met middenlangsdeel die omstreeks 1920 is uitgevoerd in een sobere baksteenarchitectuur. Het interieur is grotendeels gewijzigd.

Het object heeft stedenbouwkundige waarde

• als essentieel onderdeel van het beschermde dorpsgezicht Markt-Hint en omgeving, dat van nationaal belang is wegens de kwaliteit van de bebouwing als geheel en de historisch-ruimtelijke relatie met groenvoorzieningen, wegen en verkavelingen; een typisch Brabantse dorpsomgeving met een zekere structurele en visuele gaafheid.[3]

Afbeeldingen

Links de boerderij van Hint 16-16a in 1938. Rechtsachter staat de molen die op het einde van het Hint stond. Foto uit: Ria van de Ven, “Eersel 1925-1940, deel 4”, p.54.

Hint 16-16a in 1981, net na de restauratie. Foto Wies van Leeuwen, collectie BHIC, nr. PNB001016196.

Foto Winfried Thijssen (2023-03).

Voetnoten

[1]    Beschrijving uit Omschrijving monumenten door Gelders genootschap, datum omschrijving november 1996, met kleine correcties.

[2]    Uit gegevens van het kadaster, gemeente Eersel, sectie F, 1832-1980, aangevuld met gegevens uit de burgerlijke stand van de gemeente Eersel, RHCE.

[3]    Waardering uit Omschrijving monumenten door Gelders genootschap, datum omschrijving november 1996, met aanpassing van het bouwjaar.