De kaarten van de schuttersgilden van het Hertogdom Brabant, 1300-1800, 2e stuk

Uit Woord vooraf (uit 1e stuk):

Het oude Hertogdom Brabant e de schuttersgilden! Een eeuwenoude symfonie van feesten en vieringen, van op- en neergang, van fierheid en ergernis. Het edele Brabant als schouwplaats van de schitterende landjuwelen. Nadat hjet graafschap Vlaanderen met Brugge, Gent, Ieper en Kortrijk in verval geraakte, brak het uur van Brabant aan.Het Ancien Regime kende een andere politieke structuur dan heden ten dag. De Lage Landen voerden een eigen zelfstandige politiek, maar dit duurde niet lang. Zij hadden af te rekenen met de centralisatiepogingen van de hertogen van Bourgondië, maar deze vorsten konden hun ideaal niet volledig verwezenlijken. Het was de Habsburger keizer Karel V die de eer genoot de Zeventien Provincies tot één en ondeelbaar geheel te verenigen door de Pragmatieke Sanctie. In deze periode beleefde Antwerpen een Gouden Eeuw: economisch en cultureel was de Scheldestad het centrum van de Nederlanden geworden. Helaas, de opstand tegen Spanje betekende het einde van deze roemvolle periode. De val van Antwerpen in 1585 kan beschouwd worden als de praktische scheiding van Noord en Zuid. Het Verdrag van Munster bezegelde officieel het bestaan van een grens, die voortaan een volk verdeelde. Noord-Brabant werd een generaliteitsland bestuurd door de Staten-Generaal, terwijl de Zuidelijke Nederlanden als een wingewest behandeld werden zowel door de Spaanse als door de Oostenrijkse Habsburgers. En toch bleef de idee van Brabantse verbondenheid nazinderen onder de bevolking van het verdeelde Brabant, zelfs tot op de dag van heden.

Oorlogen, plunderingen en andere rampen vermochten het niet het gildewezen te doen verdwijnen. Gegroeid uit een innerlijke behoefte van de mens die aan zijn bezorgdheid voor het welzijn van de gemeenschap gestalte gaf, zo bleven de gilden bestaan. Zij floreerden niet alleen in tijden van voorspoed, maar bleven verder leven in perioden van armoe, onderdrukking en misère; zij boden voor de leden een veilige toevlucht.

Het was geenszins de bedoeling de geschiedenis van de gilden te beschrijven: het ontleden van de kaarten beoogde een analytische en geen synthetische studie.

Inhoudsopgave:

Hoofdstuk IV: VOORRECHTEN EN PLICHTEN_1. Het pandrecht_2. Rechtspraak_3. Vrijstelling van strafvervolging_4. Vrijstelling van officiële lasten, accijnzen en diensten_5. Het visrecht_6. Het jachtrecht_7. Wapendracht_8. Schuttershof en kamer_9. Verhouding tot de ambachten_10. De godsdienstige verplichtingen_11. Militaire verplichtingen_12. Politionele verplichtingen_13. Sociale verplichtingen_Samenvatting.

Hoofdstuk V: DE KLEDIJ_1. Het kleed_2. Vernieuwing van de kledij_3. Sancties op het verlies en oneigenlijk gebruik van het kleed_Samenvatting.

Hoofdstuk VI: HET WAPENBEZIT_1. Bezit van het wapen_2. Zorg voor het wapen_3. Aan- en verkoop van het wapen_4. Controle der wapens_5. Wapens dragen_Samenvatting

Hoofdstuk VII: HET SCHIETEN_1. Schietoefeningen_2. Wedstrijden_Samenvatting

Hoofdstuk VIII: VIERINGEN EN VERGADERINGEN_1. Aantal vieringen_2. Het patroonsfeest_3. De maaltijden_4. Vergaderingen_Samenvatting.

Hoofdstuk IX: FINANCIEN_1. Tijdstip van de rekeningen_2. Verantwoordelijkheden voor het financieel beleid_3. Inkomsten_4. Gebruik van de inkomsten_5. Allerlei_ Samenvatting.

Hoofdstuk X: INTERNE GEDRAGSVERPLICHTINGEN_1. Weerspannigheid en kwalijk toespreken_2. Zweren, beschimpen en beledigen_3. Een “dreet” laten_4. Twisten_5. Discordt_6. Verboden bezigheden en vrijetijdsbestedingen_7. Vechten en messen trekken_8. Verboden met betrekking tot drinken en roken_9. Breken van potten, kannen en glazen_10. Allerlei_11. Opmerkelijke straffen_Samenvatting

Hoofdstuk XI: CONTACTEN MET ANDERE GILDEN_1. Het ontstaan van oude en jonge gilden_2. Verhouding tussen gilden van eenzelfde gemeente_Samenvatting

SLOTBESCHOUWING

INDEX VAN GEOGRAFISCHE NAMEN

INDEX VAN PERSOONSNAMEN

INDEX VAN INSTELLINGEN

CURRICULUM VITAE AUTEUR