Godsdienst en samenleving in het Land van Heusden en Altena: Confessie, bevinding en verzuiling, 1900-1961

Uit Woord vooraf:

Dit boek is een voortzetting van mijn in 1989 verschenen studie over de Afscheiding en de Doleantie in het land van Heusden en Altena. Deze streek, die in Noord-Brabant ligt en grenst aan de provincies Zuid-Holland en Gelderland, vertoont wat godsdienstmentaliteit betreft overeenkomsten met de Alblasserwaard en de Bommelerwaard. Vanaf het begin van mijn studie was ik van plan om de godsdienstige ontwikkelingen i hun maatschappelijke context te beschrijven tot omstreeks 1960. De gebeurtenissen uit de 20e eeuw zijn nauw verweven met die in de 19e eeuw. Na mijn eerste studie was ik nieuwsgierig hoe het verhaal verder ging. Bovendien had ik reeds vrij veel archiefmateriaal verzameld. een belangrijke drijfveer om met het onderzoek verder te gaan was ook de interesse naar het godsdienstige denken en handelen van mensen vroeger en nu, dat vaak essentieel was (en is) in het menselijk bestaan. Het boeiende van een regionale studie is dat men oog krijgt voor de overeenkomsten en de verschillen in de kerkgeschiedenis van de dorpen. Bovendien worden lokale gebeurtenissen dan in een wat ruimer kader gezet. Door kennis te nemen van elkaars geschiedenis kan het begrip voor de eigenheid van elk dorp worden vergroot. Als men aandacht heeft voor de regionale traditie leert men zichzelf en anderen beter kennen.

Inhoudsopgave:

WOORD VOORAF

ARCHIVALIA

BRONNENPUBLIKATIES EN LITERATUUR

GEBRUIKTE AFKORTINGEN

LIJST VAN TABELLEN EN GRAFIEKEN

LIJST VAN AFBEELDINGEN EN KAARTEN

PROBLEEMSTELLING N OPZET

Hoofdstuk I: TYPERING EN GESCHIEDENIS VAN HET LAND VAN HEUSDEN EN ALTENA_1. Situering van het gebied en typering van de dorpen_2. Ontwikkelingen vanuit de negentiende eeuw_3. Het geografisch isolement.

Hoofdstuk II: REGIONALE ONTWIKKELINGEN IN EEN TRADITIONELE SAMENLEVING_1. Kleinschaligheid en particularisme_2. De bevolkingsgroei_3. Van recessie naar welvaart: de sociaal-economische ontwikkelingen.

Hoofdstuk III: PREDIKANTEN EN KERKVOLK IN HET LAND VAN HEUSDEN EN ALTENA_1. Geografische situatie en godsdienstbeleving_2. Een groeiende invloed van de orthodoxie in de Hervormde Kerk_3. De Gereformeerde Kerken vanaf 1892_4. Kerngroepvorming door bevindelijk gereformeerden_5. Conflictvorming en scheuring in oorlogstijd: ontstaan van de Gereformeerde Kerken in Nederland (vrijgemaakt)_6. Isolement en distantie_7. Beroepsstructuur en godsdienstige gezindte_8. De overige kerkgenootschappen_9. Confessie en bevinding in een besloten samenleving: een analyse.

Hoofdstuk IV: POLITICI IN DE BAN VAN DE KERKEN_1. De Anti-Revolutionaire Partij in het Land van Heusden en Altena_2. De overige confessionele partijen: C.H.U., Hervormde (Gereformeerde) Staatspartij en de S.G.P._3. De politieke situatie in de periode 1945-1960_5. Confessie en politiek: beginsel en beheersing.

Hoofdstuk V: HET ONDERWIJS EN DE KERKEN_1. De onderwijssituatie omstreeks 1900_2. De verhouding tussen het openbaar en het bijzonder onderwijs_3. Motivatie en indoctrinatie: de relatie tussen kerk en school_4. Verdere uitbreiding van het chr, onderwijs_5. Voortgaande differentiatie binnen het chr. onderwijs, met name na 1945_6. Het voortgezet onderwijs en de kerken_7. Het openbaar onderwijs in het defensief_8. Het katholiek bijzonder onderwijs_ 9. Het kleuteronderwijs_ Conclusies

Hoofdstuk VI: KERKEN EN SAMENLEVING IN HET LAND VA HEUSDEN EN ALTENA_ Over denken, handelen en vergaderen van kerkmensen, randkerkelijken en onkerkelijken_1. Het Socialisme in de marge van de samenleving_2. De sociale kwestie: over arbeiders en vakbonden_3. De kerken en het Fascisme_4. Aan de grenzen van het bestaan: de Tweede Wereldoorlog_5. Het verenigingsleven en zijn functies_6. God, Nederland en Oranje_7. Het streven naar puritanisering van het openbare leven_8. Veranderende krachten in een besloten samenleving: 1945-1961.

SLOTBESCHOUWING

INDEX VAN GEOGRAFISCHE NAMEN

INDEX VAN PERSOONSNAMEN

CURRICULUM VITAE AUTEUR