Buitenstaanders in actie: Socialisten en neutraal-georganiseerden in confrontatie met de gesloten Tilburgse samenleving, 1888 – 1919

SISO 317.22; UDC 316.334:331.105.44(492*5000)”1888/1919″

Uit Woord vooraf:

Waar ligt het beginpunt van dit onderzoek? Toen prof. dr. H.F.J.M. van den Eerenbeemt mij aanraadde voor een doctoraalscriptie de Tilburgse textielstaking van 1935 te bestuderen? Of het moment dat ik met de stakingsleider Jan Coolen in gesprek raakte over die gebeurtenis? Hij verwees me naar  Giedus Moelands, voor de oorlog voorzitter van de afdeling van de Nederlandsche Vereeniging van Sppor- en Tramwegpersoneel en jarenlang lid van de gemeenteraad voor de SDAP. Moelands gaf me het adres van Kees Andriesse, de laatste voorzitter van de SDAP. Ik kwam in gesprek met Joanneke Janssens, Pietje Rodie, Chiel de Groot, Frans van de Wouw, Jacques Coolen, een dochter van Bart van Pelt en vele anderen. Ze vertelden me over ‘de rooie familie’, de SDAP en de vakorganisaties in het Tilburg van de jaren twintig en dertig. En over hoe moeilijk het was om actie te voeren in deze stad. Wilde ik daar iets van begrijpen, dan moest ik terug naar de eerste socialisten en neutraal-georganiseerden. Hoe zat de Tilburgse samenleving in elkaar, waarin zij actief waren? Met deze vragen ben ik het onderzoek gestart; de resultaten heb ik in dit proefschrift vastgelegd.

Inhoudsopgave:

WOORD VOORAF

ARCHIVALIA

BRONNENPUBLIKATIES EN LITERATUUR

LIJST VAN AFKORTINGEN

LIJST VAN TABELLEN

LIJST VAN AFBEELDINGEN

Hoofdstuk I: INLEIDING_TYPERING VAN DE BUITENSTAANDER_ 1. Inspirerende studies_2. Het kader_3. De opzet

Hoofdstuk II: TEXTIEL EN SPOOR; DE STAD, DE ARBEIDERS EN HUN WERK_ 1. inleiding_2. Arbeidersstad_3. De textiel_4. Het spoor_5. Vergelijking textielarbeider en arbeider op de Werkplaats van de spoorwegen

DEEL A: VERENIGINGEN 1888-1903

Hoofdstuk III: POLITIEKE BEWUSTWORDING EN PARTIJVORMING_1. Inleiding_2. Kiesrechtbeweging_3. Oprichting van de Sociaal-Democratische Bond en achtergronden van de eerste socialisten_4. Bijeenkomsten van de SDB_5. Oprichting van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij en achtergronden van de eerste SDAP-ers_6. Bijeenkomsten van de SDAP_7. Socialistische pers_8. Politieke verhoudingen_9. Samenvatting en conclusies

Hoofdstuk IV: VORMING VAN VAKORGANISATIES_1. Inleiding_2. Arbeiders van de Werkplaats_3. Textielarbeiders_4. Samenvatting en conclusies

Hoofdstuk V: LEVENSGESCHIEDENIS H.J. HORSMAN:SPOORWEGARBEIDER, ALLOCHTOON, ORGANISATOR EN BEMIDDELAAR_1. Inleiding_2. Sociale achtergrond, beroep en verwantschap_3. Bemiddelaars-activiteiten_4. Samenvatting en conclusies

DEEL B: CONFRONTATIES 1903 – 1912

Hoofdstuk VI: ACTIVITEITEN VAN VAKORGANISATIES_1. Inleiding_2. Spoorwegstakingen van 1903: gebeurtenissen en betekenis_3. Verdere ontwikkelingen binnen de NV en de verhoudingen met St. Raphaël_4. Vakorganisaties voor textielarbeiders_5. Conflicten bij de firma Wed. J. B. de Beer en Zonen 1907-1908; de rol van De Eendracht en haar verhouding tot St. Severus en Unitas_6. Nationale Meeting voor Vakorganisatie te Tilburg 1909: confrontatie van buitenstaanders en katholieke organisaties_7. Samenvatting en conclusies

Hoofdstuk VII: SDAP IN DE PROBLEMEN, VERKIEZINGEN EN DE POLITIEKE ELITE_1. Inleiding_2. Nieuwe ontwikkelingen door de spoorwegstakingen van 1903_3. SDAP-ers: beroep, geografische herkomst, jaar van vestiging en kerkgenootschap_4. Bijeenkomsten: één mei-feesten en openbare vergaderingen_5. Socialistische pers_6. Verkiezingen en de politieke elite_7. Samenvatting en conclusies

Hoofdstuk VIII: LEVENSGESCHIEDENISSEN A.F. MULLER EN J.H. ELFERS: ALLOCHTONEN EN PROPAGANDISTEN_1. Inleiding_2.Rol en aanstelling van de propagandisten_3. A.F. Muller_4. J.H. Elfers_5. Samenvatting en conclusies.

DEEL C: ACCEPTATIE EN SUCCES 1912 – 1919

Hoofdstuk IX: DE SPOORWEGVERENIGING IN PROBLEMEN EN HET TEXTIELCONFLICT VAN 1917_1. Inleiding_2. Kracht van de Nederlandsche Vereeniging van Spoor- en Tramwegpersoneel afdeling Tilburg_3. Conflict met de landelijke organisatie_4. Samenwerking NV en St. Raphaël_5. De Eendracht: een stormachtige groei_6. Fabriekskwesties 1913 – 1916_7. Textielconflict van 1917_8. Betekenis van ‘november 1918’_9. Samenvatting en conclusies.

Hoofdstuk X: NAAR SUCCES VOOR DE SDAP_1. Inleiding_2. Neergang en opbloei van de SDAP_3. Socialistische pers en bijeenkomsten_4. Verkiezingen: de strijd om de arbeiders_5. Samenvatting en conclusies.

Hoofdstuk XI: LEVENSGESCHIEDENIS BART VAN PELT: AUTOCHTOON, TEXTIELARBEIDER, VAKBONDSMAN EN SOCIALIST_1. Inleiding_2. Sociale achtergrond en sociale controle_3. Textielarbeider en vakbondsman_4. Socialist_5. Samenvatting en conclusies.

Hoofdstuk XII:NABESCHOUWING: VAN BUITENSTAANDERS NAAR GEVESTIGDEN_1. Inleiding_2. Arbeiders van de Werkplaats_3. Tilburgse textielarbeiders_4. Socialistische arbeiders in de politiek_5. Samenvatting en  conclusies.

SUMMARY

INDEX VAN NAMEN VAN PERSONEN EN ONDERNEMINGEN

CURRICULUM VITAE AUTEUR