Paas- en Koudemarkten te Bergen op Zoom, 1365-1565, 2e stuk

Uit Woord vooraf van C.J.F. Slootmans:

De enthousiaste voorzitter van de in 1918 opgerichte “Geschiedkundige Kring het Markiezaat” ir. A.J.L. Juten, drong in deze functie van het begin af aan op onderzoek van en publikaties over de historie van het betrokken gebied. In 1921 schreef hij: “Ongeveer een jaar geleden is gepoogd voor een wetenschappelijke promotie als onderwerp te doen kiezen: de Handelsgeschiedenis van Bergen op Zoom. Jammer genoeg is dat tot nu toe niet gelukt. Men mag er van overtuigd zijn, dat deze geschiedenis voor ons gehele land interessant zal zijn”. Hij had ongetwijfeld gelijk. Niet alleen door hem, maar ook door de vroegere Rijksarchivaris in Noord-Brabant dr. J.P.W.A. Smit, prof. dr. Z.W. Sneller, prof. dr. Et. Sabbe en de Antwerpse archivaris dr. Fr. Blockmans, werd vooral na Wereldoorlog II gewezen op het belang van een studie over de Bergse vrije jaarmarkten. Enkele belangstellenden doorzagen spoedig dat een dergelijke studie veel tijd zou vragen. Nadat de rechterlijke archieven in 1941 en die van de Raad en Rekenkamer in 1947 aan he gemeente-archief van Bergen op Zoom in bewaring waren gegeven, werd ondergetekende ambtshalve geregeld geconfronteerd met de rijke inhoud, welke vooral de rechterlijke archieven bevatten over de jaarmarkten. Door kennis te nemen van het aanwezige materiaal, werden openingen zichtbaar om de vele gegevens te rangschikken. Dat maakte ht mogelijk deelstudies te schrijven, waarin evenwel slecht een deel van het aanwezige archiefmateriaal is verwerkt. Bovendien zagen andere publikaties het licht, die hielpen het inzicht te verbreden en zonodig te verdiepen.

Inhoudsopgave (2e stuk):

ADDENDUM

LIJST VAN TABELLEN

LIJST VAN KAARTEN EN AFBEELDINGEN

Hoofdstuk XI HANZEATEN EN ANDERE OOSTERLINGEN_A. Het Hanzekantoor te Brugge beheerst de handel van zijn leden in de Scheldedelta_1. Zal de Hanze haar kantoor verplaatsen?_2. Oosterlingen op de Bergse markt_3. Keulen in de contramine_4. Kritiek op Bergen op Zoom_5. Heer Jan van Bergen verleent de Hanze voorrechten_6. Keulen in conflict met de Hanze_7. Hanze boycot de Paasmarkt_8. Praktische gevolgen_9. Schuldbekentenissen en betalingsafspraken_10. Aan- en afvoer van en naar Keulen_11. Varia aan ervaringen_12. Hanze heft boycot Paasmarkt op; Bergen vernieuwt voorrechten van de Hanze_13. Uitproberen van de waarde van de verleende voorrechten_B. De periode 1479-1498_1. Het hanzekantoor afwisselend te Brugge – Antwerpen_2. oosterlingen op de Bergse markt_3. Schuldbekentenissen waarbij een Oosterling partij is 1477-1499_4. Aan- en afvoer, Volmachten_5. Ajuinzaad uit Spiers e.o._6. Kwestieuze zaken_C. De Bergse jaarmarkten onder druk, toch trekken ze aan_1. Recognitiën, certificatiën en procuratiën 1499-1506_2. Recognitiën 1506-1521_3. Procuratiën en certificatiën 1506-1520_4. Aanvoer van ajuinzaad_5. Rijnwijn_6. Paasmarkt 1520: Antwerpenaren leggen beslag op goederen uit Lübeck_D, Geleidelijke verschraling van de betrekkingen met de Hanze_1. Wijndepôts_2. Ajuinzaad_3. Cijnzen_4. Varia_5. Volmachten_6. Enkele bijzondere gevallen.

Hoofdstuk XII ENGELS JAARMARKTVERKEER_A. Tot 1470_1. Contacten met de Engelsen_2. Toenadering tot en afstoting van de Engelsen_3. Nieuwe wrijvingen_4. De handel breidt zich uit_5. Eerste privilege aan de Engelsen_6. Aanvullende gunsten_B. De periode 1470-1480_1. Betalingsafspraken voor het gerecht van Bergen op Zoom gepasseerd 1471-1477_2. Algemeen handelsverdrag 1478_3. Obligaties en machtigingen 1478-1479_4. Certificatiën 1479-1480_5. Meningsverschillen_6. Privilege van 18 oktober 1480_7. De Nieuwkasteelders_C. Engelsen zetten de Bergse jaarmarkten onder druk 1480-1496_1. Periode van Overgang_2. Transacties_3. Certificaties_4. Schuldbekentenissen_5. Volmachten_6. Zekerstellingen 1485_7. Tudor visie_8. Extra eisen_9. Antwerpen en Bergen op één lijn_10. Akten over het leveren en betalen van Engelse Goederen 1492-1493_11. Boycot 1493-1496_12. Schadevergoedingen_ 13. Magnus Intercursus van 1496_14. De Andriesgulden_D. De Engelsen blijven bezwaren opperen 1496-1519_1. De verhouding Engeland-Bourgondië_2. Akten uit de periode 1496-1506_3. Geleidelijk herstel der betrekkingen 1507-1511; onderlinge wrijvingen_4. De jaren 1512-1518_ 5. Aanvullende overeenkomst_E. De belangstelling van de Engelse kopman is verdeld; inzet tot behoud 1520-1565_1. In de knel tussen Franse en Engelse politiek_2. Weerslag van de algemene gebeurtenissen op het Bergse marktverkeer tot 1532_3. Magere oogst uit de schepenprotocollen 1520-1532_4. Ordonnantie op de procuratiën 1527_5. Zorgen over de handel met Engeland blijven_6. Aanbevelingsbrief voor mr. Bogaert_7. Brievenboek van Pieter van der Molen_8. Scheepsbevrachting_9. De schepenprotocollen 1533-1546_10. Weer wordt onderhandeld_11. Korte opleving na 1547_12. Ommekee in de Engelse houding en nieuw contract in 1555_13. Naar het einde_ 14. De Engelse koopman Rudolf Sterck.

Hoofdstuk XIII SCHOTTEN_1. De Schotse wolstapel_2. De Schotten naar Bergen gelokt met wijngeschenken en vrijgeleide sedert 1486_3. Schotten voor de Bergse schepenbank 1500-1531_4. Activiteiten van conservator Jan Moffet_5. De Schotse stapel naar Middelburg?_6. De Schotse stapel van Veere via Antwerpen naar Middelburg_7. Moffet verdwijnt van het toneel.

Hoofdstuk XIV KOOPLIEDEN UIT ZUID-EUROPA_A. Spanjaarden_1. Gespreide belangstelling vóór 1506_2. Opleving en tegenslag 1506-1545_B. Portugezen_1. Portugezen richten zich op Antwerpen en Bergen_2. Aankoop van vast goed en erfrenten_3. Vestiging van Portugezen in Bergen_C. Italianen_1. Florence en Pisa_2. Lucca_3. Venetië_4. Milaan en de Lombarden uit Piemont en Montferrat_5. Genua_6. Sicilië_D. Genève en Savoye_1. Geneefse zakenlieden op de Bergse markten_2. Savoye speelt ook een rol_3. Geleidelijke afname van de belangstelling.

Hoofdstuk XV FRANSE KOOPLIEDEN_1. De Franse Westkust en het gebied van Somme, Seine en Gronde_2. Bourgondië-Lyon-Parijs_3. Zuid-Frankrijk.

Hoofdstuk XVI KOOPLIEDEN UIT DE MAASSTREEK: OVERLANDERS EN LIMBURGERS_1. Aanvoer_2. Afvoer_3. Volmachten_4. Bijzondere transacties en afspraken_5. Ook na 1530 blijven de Maaslanders komen.