Toponiemen in Aalst & Waalre – Deel 1: ‘Van Aelsteren acker tot Zoerbeec’

Toponiemen in Aalst & Waalre – Deel 1: ‘Van Aelsteren acker tot Zoerbeec’ – Veldnamen in Aalst en hun betekenis

Wat is een toponiem*?

* Een toponiem is een plaatsnaam, van toepassing op namen van streken, dorpen, steden, gehuchten, stukken grond of erven.

Vóór de invoering van het kadaster (rond 1830) had een perceel grond een naam. Deze veldnamen waarmee akkers, weilanden en ander onroerend goed in vroeger tijden werden beschreven, gaven vaak informatie over de soort grond, wat er groeide of wie de eigenaar was. 

Bij koop of verkoop van een stuk grond werd behalve de naam en de soort ook de ligging en het oppervlak beschreven. De ligging werd destijds bepaald door de aangrenzende eigenaren te noemen. Samen met de oppervlakte in loopense* en roeden* was dan volledig bekend om welk perceel het ging.

Inmiddels zijn alle veldnamen, dankzij het digitale tijdperk, het soort perceel bron, eigenaren, ligging en oppervlakte grotendeels gelokaliseerd en gedigitaliseerd.

De samenwerking tussen Ter Stege, die een passie heeft voor taal, en Walinga, heemkundige, heeft geleid tot twee boeiende boekjes met een groot aantal veldnamen met hun verklaring. 

* Wat is een loopense? Wat is een roede?

Loopense – Een andere oude Nederlandse oppervlaktemaat is de loopense. Het woord wordt uitgesproken met de klemtoon op de eerste lettergreep: lóópense. Het woord is een verbastering van het oud Nederlandse woord loopensaet, wat ook een oppervlaktemaat was. Deze oppervlaktemaat gaf de oppervlakte aan die ingezaaid kon worden met één houten zaaikorf: een loopen. Ook de loopense is een regionale maat. De oppervlakte van een loopense kon verschillen van 1615 m2 tot 1655 m2

Roede – De roede is zowel een oude oppervlakte als een oude lengtemaat. De roede verschilde van plaats tot plaats in lengte. Lange afstanden werden vaak in Rijnlandse roedes gemeten. Ook de verdeling van de roede in voeten scheelde per streek. Een roede bestond uit een aantal voeten die konden variëren van 7 tot 21 voeten. Rijnlandse roede van 12 voet: 3,767 m

• Amsterdamse roede: 3,68 m
• Blooise roede: 3,612 m
• Hondsbosse en Rijpse roede: 3,42 m
• Puttense roede: 4,056 m
• Schouwse roede: 3,729 m
• Vlaamse roede: 3,864 m