Brabantse mutsen uit grootmoeders tijd

Uit Voorwoord en dankwoord:

Toen de Heemkundige kring ‘De Oude Vrijheid’ , waarvan ik voorzitter was, in 1959 in het voormalige slotje ‘Dommelrode’, thans na restauratie gemeentehuis, een tentoonstelling had ingericht genaamd ‘Heemschild’, waarbij de meest markante, voor zover nog te verkrijgen, voorwerpen en gereedschappen betreffende leven en werken van onze voorouders aanwezig waren, hadden wij daarbij ook een kleine kamer ingericht als, zo zou men het kunnen noemen, het ‘atelier’ van een mutsenmaakster, De weinige mutsen en poffers, die toen werden getoond, maakten op de bezoekers een zodanige indruk, dat ik voor mijzelf besloot op deze materie dieper in te gaan.

Naar aanleiding daarvan ontstonden mijn speurtochten naar Brabantse mutsen, waarbij ik gaandeweg heel Noord-Brabant doorkruiste. De verzameling, die daardoor ontstond, is voor zover noodzakelijk, gefinancierd door en eigendom van de Heemkundige Kring. De eerste exemplaren werden geschonken door Rooise mensen (zie achterin de lijst met namen van schenkers).

Vanaf die tijd begon ik aan het schrijven van een soort dagboek, waarin ik de gegevens en verhalen noteerde, die ik telkens te horen kreeg. Dankzij die gegevens en de verzamelde mutsen en poffers is het mij thans mogelijk dit boek uit te geven. Ik beperk mij daarbij tot Noord-Brabant, maar weet reeds vooraf, dat ik niet volledig zal kunnen zijn. Toch hoop ik dat dit boek zijn waarde zal bewijzen, omdat het geschreven is over een onderwerp waarvan Dr. T. van Thienen in het boek ‘Volk van Nederland’ zegt: ‘De Noord-Brabantse mutsen vormen een categorie op zichzelf. Het is ondoenlijk de talrijke plaatselijke verschillen te bespreken’.

Inhoud:

Opdracht – Voorwoord en dankwoord

Hoe karig de publicaties zijn, juist omtrent de Brabantse muts.

I. ALGEMEEN GEDEELTE

A. De onderverdeling van de gebieden

B. de hoofdtooi als statussymbool

C.  De hoofdtooi in haar onderdelen – 1. De Belse muts – 2. Bolhenneke – 3. Bossche mutsje – 4. Capote hoedje – 5 Cornetmuts – 6. Daagse muts – 7. Dubbele muts – 8. Drietoerkensmuts – 9. Eindhovens mutsje – 10. Faliemuts – 11. Falie en de ‘ kerkgang’ – 12. Halve rouwpoffer – 13 Hoge Kröl – 14. Kempische muts – 15. Kindermuts – 16. Kleine muts – 17. Klotje – 18. Koveltje of morgenmuts – 19. Kroezel of kroon – 20. Lege Kröl – 21. Lol – 22. Moergestelse cornetmuts – 23. Muts – 24. Neepjesmuts – 25. Ochtendmuts – 26. Ondermuts – 27. Open muts of hekkegat – 28. Paske met gazen muts – 29. Poffer – 30. Rouwmuts – 31. Rouwpoffer – 32. Slaapmuts – 33. Speldenmuts – 34. Strakke muts – 35. Strakke speldenmuts – 36. Strikkenpoffer – 37. Tilburgse muts – 38. Vlijmense muts.

D. De mutsenmaaksters en de prijzen van toen en alles wat daarmee samenhangt.  – a. De kantwerksters – b. De kosten van levensonderhoud – c. De mutsenbodems – d. Waar kwamen de overige grondstoffen vandaan – e. De gebruikte soorten kant – f. De tule.

E. De wijze waarop een en ander tot stand kwam. – a. Het maken van een muts – b. Het maken van een poffer – c. Het maken van een kroezel of kroon – d. Het maken van de kleinere mutsen – e. Het maken van een rouwmuts – f. Het maken van een rouwpoffer – g. De rouwmuts van West- Brabant.

II.  ONDERLINGE PLAATSVERSCHILLEN.

F. Gebied op de kaart gemerkt I en Ia, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX en X.

G. Overzicht van de plaatsen, welke in de diverse aangegeven gebieden zijn besproken.

H. Lijst van personen die mutsen schonken aan de Heemkundige Kring ‘De Oude Vrijheid’ te Sint-Oedenrode

I. Lijst van mutsenmaaksters die tijdens mijn onderzoek nog leefden.

K. Aanvullende lijst van mutsenmaaktsers opgegeven door de heer A. J. van Gestel, december 1966.

L. Plaatsnamen in alfabetische volgorde; daarachter de nummers der foto’s voorkomende in dit boek.

M. Lijst van personen of instellingen waarvan mij bekend is dat zij een kleinere of grotere verzameling Brabantse mutsen bezitten.